se oë blits. “Verdomp, dan lieg Khama nie, hulle jag wragtig in sy gebied. Dit sal dadelik moet end kry.”
“Bedaar tog net eers, my man. Dis môre se probleme.” Betta is verlig toe hy wel koers kies na die beestrop toe.
Jan is broeiend stil toe hulle die volgende oggend die pad vat.
Betta skrik toe hulle naby die samevloeiing van die riviere kom en hy kliphard vloek: “Bliksem!” Hy beduie na die Erasmus-laer in die kom tussen die Marico- en Krokodilrivier. “Louw sal moet verduidelik hoekom my bevele nie uitgevoer is nie.”
Betta is verbaas dat ook Louw-hulle se waens in ’n laer getrek is, met ’n doringtakheining reg rondom. “Jy’t dan gesê dis veilig hier.”
“Natuurlik is dit veilig. Hulle is almal familie en seker gewoond daaraan om so saam te koek.”
Louw wat by die wa sit en pyp rook, kom nader om Betta van die waentjie af te help. “Truia is in die kombuis,” wys hy na ’n rietskerm tussen die wa en die doringheining. “Môre, Jan, eerder laat as nooit, nè. Ek en Daniël het gewonder wanneer jy verslag gaan kom doen. Jy’t mos al gister teruggekom.”
Betta kyk verbaas van Louw na Jan. Sy is nie gewoond dat Louw op hierdie toon met Jan praat nie. Jan se nekare bult en sy vra haastig: “Jan, gee die meelslopie met Truia se goedjies aan.”
Maar Jan bly gluur vir Louw sonder om te reageer: “Ek wil by jou weet wat waarheid is en wat leuens voor ek verslag kan doen. Khama sê jy’t in Desember tot by Kloutsi getrek en voorheen ook noord met die Limpopo op.”
“Nou wat is fout daarmee? By Kloutsi het ons agtergekom jy het nie gelieg oor die versengende hitte nie en omgedraai. Kort ná jy weg is, was hier ’n jagter wat al tot anderkant die Zambezi gejag het. Toe besluit ons om liewer soontoe te trek. Maar dit het te veel gesukkel met die waens so sonder pad in die digte bosse. Toe draai ons maar om.”
“Maar Louw, ons het akkoord gehad dat jy hier by die Krokodil sal wag tot ek terugkom om julle deur te vat.”
“Jy het te lank weggebly.”
“Hoekom staan Erasmus se waens steeds in die kom?”
“Daniël sê jy is nou kommandant, maar hy bly die voorman van sy eie trek en laat hom van niemand voorsê nie.”
“En sy mense se gesondheid?”
“Dis seker hulle saak.”
Jan haak die leisels van die mannetjie los: “Klim, laat ons ry, Betta. Miskien kan ek verstand in die man se kop praat en hom oortuig om liewer huis toe te gaan. Met sy blink skoene en wit hemde lyk hy altevol na ’n dorpsjapie wat sy broek gaan bevuil as ’n leeu naby hom brul.”
“Nie voor ek Truia se goed in haar hande afgegee het nie,” skop Betta vas en hou haar hand uit vir die slopie. Sy struikel amper oor die baba wat in die sand sit en speel toe sy die kookskerm ingaan.
Truia swaai om en Betta skrik haar asem weg, want onder die kappie is Truia se gesig met lappe bedek sodat net haar oë, neus en mond uitsteek.
“Het jy sleg tandpyn, Truia?” vra sy toe sy haar asem terug het.
Truia lag en raap die baba op. “Nee, Tante, dis beskerming teen wind en son.” Haar oë skiet vol trane toe Betta die meelsakkie op die tafel uitkeer. “Appels! Ek smag al so lank na iets vars om te eet, want deesdae is dit net vleis van die môre tot die aand.” Sy druk op haar maag. “Dis al weer sulke tyd en met dié een keil die oggendsiekte my op.”
Betta klik haar tong uit simpatie. “Ai, Truia, hoe kom jy met arms vol kinders reg so op die vlakte?”
“Dit moet maar net, Tante. Die Bybel sê mos jy moet jou man onderdanig wees en volg waar hy lei en Louw het die trekgedagte in sy kop. Maar wag, laat ek eers koffie skink.”
“Nie vandag nie, Truia. Oom Jan wil na Daniël Erasmus toe. Sy koffielus moet maar hou tot daar.”
“Tante moenie daarop reken nie. Daniël se vrou is ’n eenkantmens.”
Op pad na Daniël se laer toe jaag Louw te perd by hulle verby en die hol kol op Betta se maag word al hoe groter.
Louw en Daniël wag hulle in voor die tent waar ’n tafel en stoele regstaan. Die flap van die wa beweeg net effens, maar niemand kom te voorskyn nie en Betta bly sit op die perdewa.
“So, Kreling,” soek Daniël dadelik skoor, “jy’t jou toe darem verwerdig om aan die Driemanskap te kom rekenskap gee. Ons wag al van gister af vir jou.”
“Kommandant Greyling vir jou, landdros Erasmus. Of is jou tong so gesplete soos jou yl baard dat jy nie ’n g kan uitspreek nie?”
“Kom nou, Jan,” maan Louw, “so nydig ken ek jou mos nie. Waar’s oom Jordaan, dat ons kan begin?” vra hy vir Daniël.
“Hy sal nou-nou hier wees. Sit julle solank.”
Louw gaan steunend op die lae veldstoeltjie sit.
Jan bly staan. “Wat ek te sê het oor my tog na Khama, kan ek staan-staan doen. Julle kan …”
Daniël maak Jan met ’n handgebaar stil. “Op ’n punt van orde. Sodra die Driemanskap voltallig is, sal ’n voorsitter vir die vergadering gekies word en daarna sal die voorsitter besluit wanneer jy ’n spreekbeurt kry.”
Jan gluur vir Louw. “Met watse speletjies is julle nou besig, Louw? Dink julle twee nou julle sit in lakense pakke in die Volksraad of gaan op ’n piekniek in die president se koets? Ons het groot moeilikheid …”
“Daniël is reg, Jan. Jy moet aan die Driemanskap verslag doen, nie ons aan jou nie. Dis wat die trekregulasies voorskryf,” vat Louw Daniël se kant.
Daniël pluk die trekregulasies uit sy bladsak en lees: “Artikel 4: Er zullen door het publiek drie mannen gekozen worden met wien de Kommandant in spesjale zaken moet raadplegen en voor wie de Kommandant moet verslag doen.” Hy plak die papiere op die opvoutafel voor hom neer. “Die weerbare manne het ons drie wat die regulasies opgestel het eenparig as die Driemanskap verkies. So jy sál voortaan aan ons verslag doen in ’n ordelike vergadering.”
Jan se kakebeen span styf soos hy op sy tande byt. “En wat sê die regulasies van die veldkornet se pligte, Louw? Laat ek jou sê as jy dalk vergeet het. Die veldkornet móét die bevele van die kommandant uitvoer. Hoe de moer moet dit nou werk as die veldkornet dan hier kan kom sit as een van die Driemanskap om te oordeel oor die kommandant? En dit terwyl die veldkornet en die landdros sonder toestemming op Khama se grond jag. Hier’s mos gruwelik agter my rug geknoei.”
“Kreling, jy’s net ’n ongeletterde jagter …”
Voor Daniël sy sin kan voltooi, gryp Jan hom voor die bors en pluk hom regop. “Noem my nog een keer Kreling en ek foeter vir jou.”
Betta wil huil van verligting toe Jan hom dadelik laat los. Sy hou haar mond toe Jan die leisels by haar oorvat.
By die staning haal sy ’n blik konfyttertjies uit wat sy vir spesiale geleenthede gebak het.
“Hoekom laat jy toe dat die man jou so ontstel?” wil sy by Jan weet toe hy die laaste een verslind
