юк. Сәхнәгә турыдан-туры мөнәсәбәте булган Рабит Батулла да шул фикердә икән.
Аннары Исхакый вакытлы матбугатны, татарча яңа чыга башлаган гәзитләрне телгә ала. Бәлки, шуларга өмет баглап булыр? Бәлки, алар безне инкыйраз афәтеннән йолып калырлар? Юк, алардан да рәт чыкмаган. «Актык сулусындагы болгар бабайның башын авырттырудан гайре эш майтара алмаганнар егерменче гасыр башы журналистлары. Бабайга дару урынына агу биргәннәр. Ә бит бүген дә эш шулайрак тора. Иң борынгы һөнәрләрнең икенчесе исәпләнгән журналистика баткагында чупырдаша торган бакылдыклар милләт мәсьәләсендә инде һәркемгә билгеле булган лозунг-шигарьләрдән ары узмыйлар, гел бер балык башын чәйнәүләрен дәвам итәләр, бар белгәннәре – «урыс агайның» татарны рәнҗетүенә яңа мисаллар эзләү… Әйтерсең лә авыру милләтне шуның белән тергезеп була. («Пифагор теоремасы»н исбат итә торган йөз дә беренче дәлил кемгә кирәк?) Җитмәсә, журналистларыбыз да төрле-төрле груһларга бүленеп беттеләр, «Шәһри Казан» гәзите бер төрле сөйли, «Мәдәни җомга» икенче төрле…
«Инкыйразга – йөз ел» дип исемләнгән шушы мәкаләмне матбугатка әзерләгәндә, табигый, бүгенге көн белән багланышны көчәйтү өчен, төрле гәзит-журналларга мөрәҗәгать итәргә туры килде.
Кызык бит, кайбер гәзит материалларын укымыйча калганым өчен куандым да бугай әле. Җаным тынычрак булган икән. ХХ гасыр башларында, сүз һәм матбугат иреге чыккач, бәйдән ычкынган тәүге татар гәзитчеләре һәм нәширләре иң әүвәле сәяси һәм һөнәри көндәшләре белән чәйнәшергә тотынган кебек, хөррият исеннән исергән бүгенге журналистлар да, максудларыбыз уртак икәнен онытып, бер-берсенә кара яга, әдәпсез сүгенә башлаганнар, имеш.
Могтәбәр журналист әфәнделәрнең шәхесенә артык бәреләсем килмәгәнгә, адәми зат буларак, кеше рәнҗетүне гөнаһ санаганыма күрә, мәхкәмә эшләре арасында очраган «куырдык фактлар»ны әйтми калдырам, ул документлар күбәүләргә сабак булырга, милләткә файда китерергә дә бик мөмкин югыйсә. Юк, хәзергә калдырып торыйк аларны.
Элементар көнчелек тудырган әлеге низаглар, әхлаксызлык, матбугат битләрендәге хулиганлык, канунга хилафлык ахыргы исәптә «инкыйраз» дигән нәрсәгә хезмәт итәләр, инкыйразга! дип әйтүнең генә нәтиҗәсе нуль буласын яхшы беләм.
Бар күз зинасы, бар сүз зинасы. Күз зинасы астыртын кылына, һәм ул да – язык эш. Ә пырдымсыз һәм пардонсыз сүз зинасы белән шөгыльләнүче әфәнделәрне авызлыклау өчен, каяндыр югарыдан илаһи бер хәбәр, вәхи кебегрәк бер өн ишетелсә иде…
Шөкер, инкыйразның ни-нәрсә икәнен аңлаган җәмгыятебездә, аңа каршы көрәшердәй көчләр дә, затлар да бар.
Соңгы вакытларда нәфис әдәбият дөньясы да «толкучка»га әйләнеп, әсәрләр, бигрәк тә тарихи романнар һәм эстрада «җырулары», клонлаштыру юлы белән, ягъни мәхәббәтсез генә тудырыла башлады, һәм әдәбият күген игезәк йолдызлар каплап алды. Бер калыптан суккан игезәк сүзләр, игезәк фикерләр, игезәк язмышлар… «Матур әдәбият» дигән уйнаштан туган атама бик туры килә мондый әсәрләргә.
