da gözə dəyirdi. Saatın səssiz irəliləyən əqrəbi ikinin yarısını göstərirdi. Bir də adama belə gecələrdə kədər aşılayan xəfif ətir qoxusu gəlirdi…
Pəncərənin bir tayı açıq qalmışdı. Bayırda – beqoniya çiçəyi7 əkilmiş dibçəyin arxasında isə pəncərədən düşən zəif işığın altında yaş yasəmən kolları görünürdü. Qaranlıqda çisələyən yağışın “pıçıltıları” eşidilirdi. Sürətlə düşən damlalar dəmir novalçanı döyəcləyirdi.
Kuzmin damlaların səsinə qulaq verdi. Əsrlərlə insanlara ötüb-keçən hər dəqiqənin geri dönməzliyi barədə əzab verən fikri onun məhz indi – gecəykən, yad evdə ağlına gəlmişdi və bu evdən bir daha qayıtmamaq şərti ilə bir neçə dəqiqədən sonra çıxıb gedəcəkdi.
“Bu nədir, qocalıram yoxsa?” – deyə ürəyində düşünüb geri çevrildi. Otağın kandarında qara paltarlı gənc bir qadın dayanmışdı. Görünür, o, qonağın qabağına çıxmaq üçün tələsdiyindən saçını dağınıq yığmışdı. Hörüyünün biri sürüşüb çiyninə düşmüşdü. Gözünü mayordan çəkmədən utana-utana hörüyünü qaldırıb sancaqla boynunun arxasında bərkitdi. Kuzmin qadına təzim etdi.
– Bağışlayın, – deyə qadın əlini qonağa uzatdı. – Sizi bir az gözlətdim.
– Siz Olqa Andreyevna Başilovasınız?
– Bəli.
Kuzmin qadına nəzər saldı. Onun gəncliyi və gözlərinin dərin, azacıq dumanlı parıltısı mayoru heyran eləmişdi. Narahatlıq verdiyinə görə üzr istəyib kitelinin cibindən Başilovun məktubunu çıxararaq qadına verdi. O, məktubu alıb oxumadan royalın üstünə qoydu.
– Niyə ayaq üstə durmuşuq ki? – dedi. – Əyləşin. Bax bura, masaya yaxın oturun. Bura işıqlıdır.
Kuzmin masa arxasına keçib papiros çəkmək üçün icazə istədi.
– Çəkin, əlbəttə! – qadın dedi. – Deyəsən, mən də çəkməli olacağam.
Kuzmin ona papiros təklif edib kibrit alışdırdı. Bu zaman qadının üzünə kibritin işığı düşdü və hamar alınlı bu düzgün sifət Kuzminə nədənsə tanış gəldi.
Olqa Andreyevna mayorla üzbəüz oturmuşdu. Mayor sorğu-sual gözləyirdi, amma qadın dinməzcə əyləşib pəncərəyə – yağışın yeknəsəq səsinə qulaq verirdi.
– Marfuşa! – deyə qapıya tərəf çevrilib çağırdı. – Əzizim, samovarı qoy!
– Yox, lazım deyil, – Kuzmin təlaşla dilləndi. – Mən tələsirəm, faytonçu küçədə məni gözləyir. Mən sizə məktubu verib yoldaşınız haqqında bir-iki söz deyəcəkdim…
– Nə deyəcəkdiniz ki?! – deyə Olqa Andreyevna buketdən bir çobanyastığı çiçəyi çıxarıb rəhmsizcəsinə ləçəklərini dartışdırdı. – O, sağdır və mən buna şadam.
Kuzmin susdu.
– Tələsməyin, elə bilin ki, köhnə dostunuza baş çəkməyə gəlmisiniz, – qadın dedi. – Gəminin siqnalını eşidəcəyik. Gəmi, sözsüz ki, sübh çağından tez hərəkət etməyəcək.
– Elə niyə?
– Bizim tərəfdə, oğlum, çay aşağıda yerləşir, – Marfa qonşu otaqdan dilləndi. – Çaybasarda aşırım böyükdür. Gecəykən onu qalxmaq təhlükəli olduğundan kapitanlar sübhə qədər gözləməli olurlar.
– Düz deyir, – Olqa Andreyevna təsdiqlədi. – Şəhər bağı ilə kəsə getsək, limana cəmisi on beş dəqiqəlik yoldur. Mən sizi ötürərəm. Faytonçunu isə buraxın. Sizi kim gətirib? Vasili?
– Bax bunu bilmirəm, – Kuzmin gülümsədi.
– Yox, Timofey gətirib, – Marfa qapıdan xəbər verdi. Onun samovar lüləsi ilə necə əlləşdiyinin səsi gəlirdi. – Heç olmasa, çay için. Yoxsa olmadı ki, yağışdan gəlib təzədən yağmurla gedəsiniz…
Kuzminin razılaşmaqdan başqa çarəsi qalmadı. Doqqaza çıxıb faytonçunun pulunu verdi. Faytonçu dərhal getmədi, xeyli atın yan-yörəsinə keçib cilovunu düzəltdi. Kuzmin geri qayıdanda artıq süfrə açılmışdı. Qırağı qızılı haşiyəli qədimi, göy fincanlar düzülmüş, isti süd dolu kuzə, bal, bir də üstündən içilmiş şərab şüşəsi qoyulmuşdu. Marfa samovarı da gətirdi. Olqa Andreyevna kasıbyana süfrə üçün üzrxahlıq etdi. Dedi ki, Moskvaya geri qayıtmağa hazırlaşır, hələlik isə Navoloki şəhər kitabxanasında işləyir.
Kuzmin ha gözlədi ki, qadın əri haqqında bir söz soruşar, amma o heç bir söz soruşmadı. Kuzmin bu vəziyyətdən daha da karıxıb qalmışdı. O hələ hospitalda ikən anlamışdı ki, Başilovun arvadı ilə arası sərindir. İndi də qadının məktubu oxumadan royalın üstünə qoyması mayorun zənnini təsdiqləmişdi. Ona elə gəlirdi ki, Başilovun qarşısında borcunu yerinə yetirə bilməyib və buna görə özünü günahkar sayırdı.
“Yəqin ki, məktubu sonra oxuyacaq”, – deyə fikirləşirdi. Amma bir şey aydın idi: Başilovun belə böyük əhəmiyyət verdiyi bu məktub və Kuzminin onu gecə vaxtı yad evə gətirməsi artıq gərəksiz və anlamsız idi. Nəticə etibarilə Kuzmin Başilova kömək edə bilməmişdi. Sadəcə, özünü çətin vəziyyətdə qoymuşdu.
Olqa Andreyevna sanki onun nə düşündüyünü təxmin edib dedi:
– Siz əsəbiləşməyin. Poçt, teleqraf mövcud olduğu bir zamanda bilmirəm o niyə sizi çətinə salmaq fikrinə düşüb.
– Yox, nə çətinliyi olacaq ki! – Kuzmin tələsik cavab verdi və bir az susub əlavə etdi: – Əksinə, bu çox yaxşıdır.
– Nəyi yaxşıdır?
Kuzmin qızardı.
– Nəyi yaxşıdır ki? – qadın bu dəfə ucadan təkrarən soruşub gözünü mayora zillədi. O elə baxırdı ki, sanki Kuzminin nə düşündüyünü təxmin etmək istəyirdi. Azacıq qabağa əyilib ciddi şəkildə cavab gözləyirdi. Amma Kuzmin susurdu.
– Deyin də, bunun nəyi yaxşıdır? – o, yenidən soruşdu.
– Necə izah edim… – Kuzmin fikirləşə-fikirləşə cavab verdi. – Bu, xüsusi söhbətdir. Xoşladığımız nə varsa, nadir hallarda başımıza gəlir. Bilmirəm başqalarında necədir, mən özümə görə deyirəm. Həyatda yaxşı nə varsa, həmişə məndən yan ötüb. Başa düşürsünüz?
– O qədər də yox, – Olqa Andreyevna cavab verib üz-gözünü turşutdu.
– Necə başa salım… – özünə qəzəblənib
