havaya qalxdı, arıquşularla vidalaşıb aramla cənuba istiqamət götürdü.
Onlara rahat yol əvəzinə tezliklə qayıtmaq arzulayan məsuliyyətsiz arıquşular bir-birini qova-qova, havada mayallaq vura-vura, səs-küylə boşalmış meşəyə üz qoydular.
– Bu başıboşlar olmasa, işimiz daha yaxşı gedəcək! – deyə cibbildəşirdilər. – Genişlikdir, bütün yem özümüzə qalacaq.
Onlar əvvəlkindən də möhkəm oynamağa, əylənməyə, kef etməyə başladılar.
Bu arada isə bərk tufandan sonra, həqiqətən də, möhkəm qar yağdı və soyuqlar düşdü. Belə havaya adətkərdə olmayan arıquşular özlərini itirdilər. Görəsən, onların bayaqkı şadyanalığı hara yox olmuşdu?! Arıquşulara soyuq idi, qorxurdular, aclıq əziyyət verirdi. Onlar çarəsiz halda meşədə uçuşur, məsləhət istəməkdən ötrü, cənubun yolunu öyrənmək üçün bələdçi axtarırdılar. Amma – təəssüf! – əzəmətli meşədə onlardan başqa bircə dənə də oxuyan quş qalmamışdı. Arıquşular xatırladılar ki, köçkünlər çayın üzəriylə uçmuşdular, amma indi, hər şeyin qara bələndiyi zamanda çayı necə tapasan?
Bir dəfə necə oldusa, cənubdan ilıq meh əsməyə başladı və dəmdəməki arıquşuları hali etdi ki, onların ana təbiətin məsləhətlərinə qulaq asmış qohumları indi isti, bol yemli cənubda yaxşıca məskən salıblar. Həm də bunu anlatdılar ki, elə həmin ana təbiət arıquşuların sözəbaxmazlığından əsəbiləşərək onlara əmr edir ki, cənuba köçmək fikrindən bilmərrə uzaq olsunlar, öz vətənlərində qalıb dəyişən iqlimə öz bildikləri kimi uyğunlaşsınlar. Vaxtında qulaq asmaq istəmədiniz – günah özünüzdədir.
Bu xəbərdə təskinlikverici bir şey yox idi, lakin arıquşular sanki birdən ayıldılar: xəbər onları düşünməyə və yeni şəraitlə barışmağa məcbur etdi.
Arıquşuların əhvali-ruhiyyəsi düzəldi, kefləri açıldı. Elə qarlar arasında da yaşamağın mümkün olduğunu söyləyib yenə şən bir tərzdə cikkildəməyə, bir-birini qovmağa, ayaz vurmuş budaqlarda atılıb-düşməyə başladılar. Onlar özlərini yenə də xoşbəxt hiss edirdilər. Çovğunlar olanda, şaxta düşəndə onlar qoca ağacların koğuşlarında qurduqları isti yuvalarından çıxmır, sakitcə gözləyirdilər. Nəhayət, elə ki sərt qışdan sonra havadan bahar müjdəçisi, ilıq meh qoxusu gəlirdi, onlardan biri sevinclə “yaz gəlir!” deyə nəğməsinə başlayır, qalanları da bu təranəni xor kimi davam etdirirdilər.
İnsanlar isə qar basmış meşədə şən quş səslərinin necə cingildədiyini eşidən kimi tezliklə yetişəcək bahara sevinirdilər. Onlar bilirdilər ki, bu balaca müjdəçilərin öncəgörmələri həmişə doğru çıxır.
Lakin ildə bir dəfə, payızın lap oğlan çağında, boşalmış meşə səltənətində soyuq küləyin vıyıldayıb səs saldığı günlərdə bütün arıquşuların başına nəsə qəribə bir şey gəlir: onlar bir neçə günlüyünə ağıllarını itirib ağacların arası ilə dəli kimi uçmağa, hara gəldi, hətta ən təhlükəli yerlərə belə girməyə başlayırlar. O vaxt onları çəmənliklərdə də, çöllərdə də, şəhərlərdə də, zirzəmilərdə, anbarlarda, daxallarda da görmək olur – bir sözlə, balaca meşə quşu harada olmalı deyilsə, oralarda.
Əgər siz ilin həmin dəmi belə yerlərdə arıquşu görsəniz, bilin ki, müvəqqəti olaraq ağıllarını itiriblər. Onların bu sərsəmləməsi bir zamanlar başqa köçəri quşlarla bir yerdə məhsuldar cənubun isti məmləkətlərinə köçməkdən axmaq kimi imtina etdikləri dövrlə əlaqədardır – yadlarına salaraq dəli olublar.
ÇİNK
Çink o qədər böyük küçük idi ki, özünü yetkin it sayırdı, amma yetkin itə hələ heç bənzəmirdi. Nə qəzəbli idi, nə də əzəmətli görkəmi vardı, nə gücü, nə də sürəti baxımından fərqlənirdi. O, sadəcə, sahibinin çəkməsini nə vaxtsa çeynəmiş səsli-küylü, mehriban və sarsaq küçüklərdən biriydi. Onun sahibi Bill Obri idi – o zamanlar Yellouston parkında, Qarnet dağının ətəklərində yaşayan qoca dağlı idi. Bu, səyyahların sevdiyi yollardan uzaqda, çox sakit bir guşə idi. Billin öz çadırını qurduğu məkanı ən sakit insan məskəni saymaq olardı, əgər onun tüklü, daim qaynayan küçüyü Çink olmasaydı.
Çinkin, heç olmasa, beş dəqiqə sakit qaldığını kimsə görməmişdi. O, bütün tapşırıqları həvəslə yerinə yetirirdi. Ona çox sadə, adi bir şey tapşıranda ən ağlasığmaz, ən qeyri-mümkün oyunlar çıxarır, bütün işi mütləq zay edirdi; məsələn, bir dəfə bütün səhərini budaqlarında dələ gördüyü hündür, dümdüz şamağacına dırmanmaq üçün zay etmişdi.
Bir neçə həftə ərzində Çinkin ən böyük arzusu kisəli siçovul tutmaq olmuşdu.
Kisəli siçovullar Billin çadırının ətrafında yaman çox idi. Bu balaca heyvanlar qamətlərini dümdüz saxlayaraq arxa pəncələri üstə tərpənmədən oturub əllərini sinələrində cütləyir və buna görə onları uzaqdan torpaqdan çıxan ağaca bənzətmək mümkündür. Gecə vaxtı atlarını bağlamaq üçün yer axtaran səyyahlar çox vaxt siçovulu ağac bilirlər. Səhv yalnız siçovul qəribə bir ciyilti ilə qaçıb torpağın altına girəndə aşkarlanır.
Vadiyə gəlişinin elə ilk günü Çink belə siçovullardan birini mütləq tutmaq qərarına gəldi. Həmişəki kimi də min dənə sarsaqlığı birdən etdi. Siçovula çatmasına hələ dörddəbir mil qalmış o, yerində donaraq, azı, yüz addımlıq məsafəni qarnı üstə sürünə-sürünə keçdi. Lakin tezliklə onun həyəcanı elə bir həddə çatdı ki, dözə bilmədi və ayağa qalxıb birbaş yuvasının üstündə həmişəki vəziyyətdə oturmuş siçovula tərəf getdi. Bir dəqiqədən sonra Çink artıq yüyürürdü; nəhayət, özünün əzəmətli duruşlarından birini alıb hər cür ehtiyatı tam unudaraq hürə-hürə düşməninin üzərinə cumdu. Siçovul lap son məqamadək tərpənmədən durmuşdu, sonra isə qəflətən ciyildəyərək arxa pəncələri ilə bir xeyli torpağı düz Çinkin açıq ağzına atıb yuvasına soxuldu.
Günlər belə mənasız cəhdlərdə ötürdü. Lakin Çink ruhdan düşmürdü, əmin idi ki, inad göstərsə, məqsədinə çatacaq.
Günlərin birində lap qeyri-adi bir siçanın qarşısında özünün duruşlarından birini alaraq bütün sarsaq fəndlərini işə salan, sonra da bunların hamısını qəzəbli bir hücumla bitirən Çink, həqiqətən də, qurbanını tutdu. Amma bu dəfə elə alındı ki, itin ağzına adi ağac parçası keçdi.
Sarsaq vəziyyətdə qalmağın nə olduğunu it də gözəl anlayır. Buna şübhə ilə yanaşan hər kəs kaş quzu kimi ürkək addımlarla çəkilib sahibindən çadırın arxasında gizlənməyə çalışan Çinkə baxaydı.
Lakin bu uğursuzluq anadangəlmə ehtiras sahibi olmaqla yanaşı, həm də kifayət qədər inadkar təbiəti ilə seçilən Çinkin köpünü uzun müddətə ala bilmədi. Ruh yüksəkliyini onun əlindən almaq qeyri-mümkün idi.
