Şərqi Romanın hazırkı durumundan xəbər tutmadan Konstantinopol üzərinə yerimək ağılsızlıq olardı.
Digər tərəfdən II Feodosi əvvəlkitək Ruasın maaşını ödəməyə davam edirdi. Lakin o, hunların başçısı ilə əlaqələri, demək olar, kəsmişdi. İş o yerə çatmışdı ki, ostqotlar və vestqotların hücumu zamanı Ruasdan kömək istəməyə ehtiyac belə görməmişdi. Belə çıxırdı ki, hun hakimi Konstantinopoldan havayı maaş alırdı. Bu, Ruası əsəbiləşdirdi. II Feodosidən özünə qarşı belə münasibətin səbəbini bilmək istəyirdi. Bəlkə, Şərqi Roma imperatoru Ruasa bel bağlamır və onu digər bütün düşmənlərindən daha təhlükəli hesab edirdi. Əgər, həqiqətən, belə idisə, II Feodosini anlamaq çətin deyildi: Ruası həddən artıq yaxına buraxmaq sabah-birigün Şərqi Romaya baha başa gələ bilərdi.
Attilanın qayıtdıqdan sonra söylədikləri əmisinin narahatlıqlarını təsdiqləyirdi: II Feodosi ikibaşlı, hətta üçbaşlı oyunlar oynayırdı. Dunay hunlarının rəsmi müttəfiqi olduğu halda digər tərəfdən gizli şəkildə german tayfalarını bəsləyirdi. Şərqi Romanı şimal və şərq tərəfdən əhatə edən bu tayfaların başçılarına maaş belə kəsmişdi. Məqsəd aydın idi: həm onları zərərsizləşdirmək, həm də ehtiyac yarandığı təqdirdə hunlara qarşı qaldırmaq!
İşi belə görən Ruas ehtiyat tədbirlərini artırdı. Aradan bir az keçmiş hunlar german tayfalarına aid qızıl yüklü atlıları tutdular.
– Bu qiymətli yüklə hara gedirsiniz? – Ruasın adamları onlardan soruşdular.
– Heç yerə. Sadəcə, gəzişirik.
– Elə isə, bizim torpaqlarda nə işiniz var?
Qorxuya düşən süvarilər dərhal hər şeyi boyunlarına aldılar: «Hə, hə, bizi II Feodosi göndərib…»
Məsələdən xəbər tutan Ruasın heç bir şübhəsi qalmadı ki, Şərqi Roma imperatoru ən yaxın müttəfiqinə xəyanət edib: çoxlu miqdarda qızıl müqabilində german tayfalarından hunlara qarşı istifadə etmək qərarına gəlib.
O bundan bərk əsəbiləşdi, lakin dişini dişinə sıxıb gözləməyə qərar verdi. Çünki hazırda Konstantinopol üzərinə hücuma keçmək iqtidarında deyildi. Bununla belə, Attilaya dedi: «II Feodosinin xəyanəti bağışlanılmazdır. Gec-tez ondan və ya xələflərindən intiqam alınmalıdır». Attila da əmisi ilə eyni fikirdə idi, odur ki dərhal razılaşdı.
Bu yerdə qeyd edək ki, tarixi qaynaqlarda Ruasın oğlunun, yaxud oğullarının olduğu barədə heç bir məlumat yoxdur. İki ehtimal var: ya onun əvvəlcədən oğlu, yaxud oğulları olmayıb, ya da olub, lakin erkən yaşda dünyalarını dəyişiblər. Ona görə də Ruas üçün Attilanın qiyməti əvəzedilməz idi: axı indi o öz ağlına, bacarığına, cəsarətinə görə yeganə varisdir!
Dunay hunlarının başçısı əmr etdi ki, qızıl yüklü atlıları qılıncdan keçirsinlər. Ardınca Ruas Şərqi Roma imperatorunun xəyanəti barədə Qərbi Romaya – Aetsiyə xəbər göndərdi. Fikirləşdi ki, Aetsi II Feodosini öz məkrli niyyətlərindən, fitnəkar əməllərindən çəkindirə bilər. Düzü, onun buna elə də ehtiyacı yox idi. Ruas əsla qorxmurdu, sadəcə, güclənmək üçün vaxt qazanmalı idi.
Aetsi məsələdən hali olan kimi Feodosiyə xəbər yolladı ki, Ruasla ixtilafdan çəkinsin. Lakin Şərqi Roma imperatoru onun məsləhətini qulaqardına vurdu və hunlarla intriqanı dərinləşdirmək yolunu tutdu. Artıq zərrəcə şübhə qalmamışdı ki, II Feodosi özünə və imperiyasına ən böyük təhlükə kimi məhz bu tayfanı görür.
Hadisələrin gedişi göstərdi ki, Şərqi Roma imperatorunun yersiz inadkarlığı ona düşündüyündən də baha başa gəldi. II Feodosi Aetsinin məsləhətini dinləməyərək çox şey itirdi…
Bu baş verənlərdən sonra Attilanın həyatında yeni bir dönəm başladı. Ruasdan sonra Hun sarayının faktiki ikinci adamına çevrildi. Lakin, təəssüf ki, onun həyatının həmin dönəmi, yəni 17 yaşından 26 yaşına qədərki dövrü haqqında heç bir səhih məlumat yoxdur. Bəlli olan bircə odur ki, Attila əmisinin etimadını doğrultmağa davam etmiş, özünü vəliəhd – gələcək hökmdar kimi tam təsdiqləmişdi.
O, şübhəsiz ki, hökmdar olmağı çox arzulayırdı, lakin buna tələsmirdi. Sakitcə hakimiyyət başına keçəcəyi günü gözləyirdi.
Çox sonralar Attilanı qardaşı Bledanı qətlə yetirməkdə günahlandıracaqdılar. Guya o, Bledanın əyyaşlığından bezdiyi üçün bu addımı atmışdı. Lakin bir çoxları əmindir ki, səbəb fərqli olub: Bleda yaşca Attiladan böyük idi. Hesab edilir ki, qətlə bu da səbəb ola bilərdi: monarxiya11 prinsiplərini nəzərə alan şöhrətpərəst kiçik qardaşın böyük qardaşı aradan götürmək fikrinə düşməsində təəccüblü heç nə yoxdur.
Bəs bu deyilənlər nə dərəcədə doğrudur?
Hazırda tarix elminə məlum olan odur ki, bu qardaşlar arasında heç vaxt düşmənçilik olmayıb. Əksinə, onların bir-birini çox istədiyinə dair güclü ehtimallar var. Üstəlik, bu da bilinir ki, Bleda atdan yıxılaraq ölmüşdü.
Ümumiyyətlə, Attilanın bütün qohumlarıyla isti, mehriban münasibətləri vardı. Üstəlik, o, Ruasın ən sadiq adamı və faktiki olaraq varisi idi. Belədə qardaşını necə öldürə bilərdi?
Attila, demək olar ki, bir yerdə dayanmırdı. Mütəmadi olaraq müxtəlif tayfa başçıları ilə görüşür, ya köhnə əlaqələri daha da möhkəmləndirir, ya da yeni əlaqələr qururdu. Bir sözlə, böyük bir tayfa birliyi yaratmaqla məşğul idi. Həmin birliyin başçısı isə əmisi olacaqdı. Beləcə, Ruasdan sonra hakimiyyətə gəldikdə Attilanın qüdrətli bir imperatora çevrilməsi daha da asanlaşacaqdı. Bir sözlə, o təkcə əmisi naminə deyil, həm də öz gələcəyi uğrunda canla-başla, yorulmadan çalışırdı.
Bütün bunlar baş verərkən Attilanın digər əmisi Aybars Don və Volqa ətrafında məskunlaşan hunlar arasında ixtilaflara son qoymuş, onlar üzərində hakimi-mütləqə çevrilmişdi. Həmin vaxt iki qardaş arasında əlaqələndirici rolunu da məhz Attila oynayırdı. Əmiləri onun vasitəsilə fəaliyyətlərini bir-birinə uyğunlaşdırır, birlikdə hərəkət edirdilər.
Attila uşaqlıq dostunun köməyinə tələsir
Tarix 421-ci ili göstərir. Attilanın artıq 26 yaşı var. Gəncliyinin ilk çağları geridə qalıb. Lakin hakimiyyətə gələcəyi gün hələ də uzaqdadır. Ruas bundan sonra daha 13 il yaşayacaq, yalnız o, dünyasını dəyişdikdən sonra gələcək Hun hökmdarı taxta çıxacaqdı.
Hələliksə Attilanın nüfuzu getdikcə artır, hətta hunların yaşayış düşərgələrindən kənara yayılır.
Honori artıq 27 ildir ki, Qərbi Roma imperatorudur. Qohumu II Feodosi isə Konstantinopolda oturur və Şərqi Roma imperiyasını idarə edir. Düzünə qalsa, onların hər ikisi, əslində, xeyli
