hey təkrar edirdi. Kənan ona baxıb əsəbiləşirdi.
– Sənin başqa işin-gücün yoxdur?!
– Yox! Mənim bu saat işim bunların dilini öyrənməkdir. Sənə də məsləhət görürəm.
– Deyəsən, sən bütün həyatını burada keçirmək fikrindəsən, ona görə də dil-zad öyrənirsən.
– O bizə kömək edə bilər. Bunun üçünsə gərək bir-birimizi yaxşı tanıyaq, onun dilini başa düşək. Hə, Axo, davam edək. Demək, “baş”, – o, başını göstərib təkrar etdi, – “baş”, siz necə deyirsiz?
Kənan üzünü çevirib ufuldadı.
“Dərs” qurtardıqdan sonra Kənan bəzi məsələləri aydınlaşdırmaq qərarına gəldi, üzünü Rüstəmə tutdu:
– Sən daha onun dilini bilirsən, soruş gör niyə təkdir, ailəsi, qəbiləsi haradadır?
Bunu öyrənmək o qədər də asan olmadı. Axonun fikri Rüstəmin qələmində qalmışdı deyə suallara cavab vermirdi. Rüstəm məcbur olub qələmi ona verdi. Axo bu əşyanı diqqətlə nəzərdən keçirib qolunda cızlar çəkdi, sonra geri qaytardı. Uzun izahatdan sonra aydın oldu ki, Axo kiçik qardaşını itirib, onu tapmamış evinə qayıtmaq istəmir. O, əl hərəkətləri ilə uşağın boyunu, gözlərinin uzunsov, saçlarının qısa olduğunu başa saldı. Əli ilə meşəni göstərib hər yerdə onu axtardığını söylədi. Oğlan səmanı göstərib əlinin səkkiz barmağını bükdü və kədərlə: “Nako! Nako!” – dedi. “Uşağın səkkiz yaşı var, adı da Nakodur”, – deyə Rüstəm Kənana tərcümə etdi. Öz yaşını bildirmək üçün o özünün on və Rüstəmin dörd barmağını bükdü. “O bizimlə yaşıddır”, – deyə Rüstəm qeyd etdi. Onlar Axoya ürək-dirək verib qardaşını tapmaqda ona əllərindən gələn köməyi əsirgəməyəcəklərinə söz verdilər. Onların dediklərindən Axo nə anladı – bunu heç kim bilmir, amma razılıq əlaməti olaraq o, əlini ürəyinin üstünə qoyub baş əydi.
Gecədən xeyli keçmişdi. Kənan və Rüstəm ayaqqabılarını soyunub ocağın qırağında yerlərini rahatladılar. Amma çox yorğun olsalar da, yata bilmir, cürbəcür fikirlərlə əlləşib-vuruşurdular.
– Qardaşını niyə tək axtarır? – deyə Kənan fikirli-fikirli sükutu pozdu, – ailəsinə desə, hamı birlikdə axtarsa, daha yaxşı olmazmı?
– Uşaq Axo ilə birlikdə meşədə imiş, necə olubsa, itib.
– Onun da öz problemləri var, amma buna baxmayaraq bizə kömək eləyir.
Uşaqlar dönüb üzündə alovun kölgəsi gəzən ibtidai insana baxdılar.
– O niyə yatmır? Heç yuxusu da gəlmir.
– Nə bilim, yəqin, ocağa baxır ki, sönməsin. Sönsə, soyuq olar.
– O, başdan-ayağa çirk içindədir, – deyə Rüstəm pıçıldadı, – saçlarının içində çör-çöp, torpaq, nə desən var. Özündən də pis iy gəlir.
Kənan oğlana qarşı daha yumşaq mövqe tutdu:
– Bu onun günahı deyil. İnsanlar hələ sabun icad eləməyiblər.
– Bir azdan biz də vəhşiləşib ona oxşayacağıq.
– Fikir eləmə, mənim çantamda sabun, şampun, daraq və dəsmal var.
– Nə danışırsan? Çantanı gərək bərk saxlayaq.
Axonun yerindən qalxdığını uşaqlar görmədilər. O, pişik kimi asta və səssiz hərəkət edirdi.
Rüstəm birdən dik atıldı. İbtidai insanın alovun işığında qorxunc görünən kobud üzü düz onun qarşısında idi. Axo iri dişlərini göstərib gülə-gülə nəyəsə işarə edir, “ayaq, ayaq” deyirdi. Az sonra üçü də bir-birinə qoşulub gülməyə başladı: oğlan Kənanın iri ayaqqabılarını geyinmişdi. Sonra Rüstəmin qatlayaraq döş cibinə qoyduğu eynəyi bir göz qırpımında qapıb əyri vəziyyətdə gözünə taxdı. Eynək ibtidai oğlanın gözündə çox gülməli görünürdü. Onun gözləri qarşısında hər tərəf bulandı, ətrafındakılar başına fırlanmağa başladı və o, müvazinətini itirib yerə oturdu. Kənan ayının qorxusundan ağzını tutaraq uğunmuşdu. Eynəyinin sınacağından ehtiyat edən Rüstəm isə onu geri tələb edirdi. Axo tələsik eynəyi dartıb çıxardı, tanış olmayan əşyanın insanda doğurduğu şübhə və qorxu hissi ilə onu Rüstəmə qaytardı.
Xeyli keçdi. Heç kim yatmamışdı. Hər üçü isti evini, ocağını, ailəsini, doğmalarını düşünürdü. Onların nə qədər əziz, nə qədər qiymətli olduğunu anlayırdılar. Kənan pıçıltı ilə soruşdu:
– Yatmamısan?
– Yox.
– Biz burda çox qalmayacağıq, elə deyilmi, Rüstəm? Sən, yəqin, qayıtmağımız üçün bir şey fikirləşəcəksən.
– Əlbəttə, fikirləşəcəm, – Rüstəm yalnız dostunu sakitləşdirmək üçün belə dedi, ürəyində isə “mən heç nə eləyə bilməyəcəm” düşündü.
– Görəsən, Aysel bizim Daş dövrünə düşdüyümüzü bilir?
– Haradan bilə bilər ki? – Rüstəm təəccübləndi.
– O, partlayışı gördü, qapının ağzında idi.
– Doğrudan?! – sevincdən Rüstəmin səsi titrədi, – bu, əla xəbərdir ki! Bu məsələ vəziyyəti dəyişir!
– Bir şey də soruşacam. Sən mənə 100 il sonranı göstərmək istəyirdin. Necə oldu ki, biz gələcəyə deyil, keçmişə, özü də Daş dövrünə düşdük?
Rüstəm qalxıb oturdu.
– Zaman maşını ilə səyahət edəndə gərək əsrləri səhv salmayasan – Elxan müəllim həmişə belə deyirdi.
– Sən əsrləri səhv saldın?
– Yox. Mən əqrəbi düz yüz il sonraya qoymuşdum, vaxtı təyin edəndə isə… Deyəsən, burada səhv elədim. Gələcəkdə nə qədər vaxt qalmaq istədiyimizi pultdan daxil eləyəndə qısaqapanmaya bənzər bir şey baş verdi. Əqrəb boşalıb geri fırlanmağa başladı. Mən onu saxlaya bilmədim, əsrlər bir-bir geri döndü. Sonra nələr olduğunu anlamadım, artıq hər şey mənim nəzarətimdən çıxmışdı.
– Kaş səhv etməyəydin, – Kənan ah çəkdi, – gələcəyə düşmək bizim üçün daha yaxşı olardı.
Rüstəm hələ uzun müddət yata bilmədi, Ayselin hansı addımlar atacağını hesablamağa
