rus tarixçiləri qəlblərinin sadəliyindən təsdiqləyirlər ki, bütün bu narazılıqlar hansısa “slavyan-ruslar” tərəfindən törədilirdi. Lakin onlardan savayı heç kəs bu cür qəribə “xalqdan” danışmayıb və danışmır.
“Slavyan-ruslar” haqqında danışmaq tarixdə “yunan-ərəb” və yaxud “romalı-mərakeşli” axtarmaq kimi bir şeydir. Bu, sağlam düşüncə nöqteyi-nəzərindən cəfəngiyyatdır. Lakin təəssüf ki, Rusiya tarixində uydurma tatar-monqollarla yanaşı, uydurma slavyan-ruslar da mövcudluqlarını saxlayırlar.
X əsrdə Şərq salnaməçisi İbn Rusta yazırdı: “Rusların əkin sahələri yoxdur, onlar ancaq slavyan torpağından gətirilənlər ilə qidalanırlar”. “Həmişə onlardan (ruslardan) 30–200 nəfəri slavyanların yanına gedir və öz dolanışıqları üçün zorla nə varsa götürürlər”, ‒ deyə o dövrün digər bir yazıçısı Qardizi də bunu təsdiqləyirdi.
Belə çıxır ki, Çarqradın (Konstantinopolun) qapısına qalxan mıxlayanlar slavyan deyildi, bu, varyaq qalxanı idi.
Müqəddəs Kiril və Mefodi kimdir?
Müqəddəs qardaşlar olan Kiril və Mefodi, ilk “slavyan” maarifçiləri haqqındakı tarix daha maraqlı və ibrətamizdir. Onlara heykəl də qoyublar, şərəflərinə bayramlar da keçirirlər. Lakin onların slavyan olduqlarını kim və harada sübut edib?
Qardaşlar slavyan torpaqlarından uzaqlarda, Böyük Bulqar xaqanlığı ərazisində dünyaya gəliblər. Türk dilində, bəzən onu Avropada protobolqar adlandırdıqları dildə danışır və yazırdılar. Onlarda slavyanlıqdan nə var idi ki? Yeni yazı qrafikasını öz doğma türk dilləri üçün, köhnə run yazısının əvəzinə hazırlamışdılar.
Bu iki qardaş rus tarixinin növbəti tapmacasıdır. Bəziləri onları yunan, bəzilərisə slavyan hesab edir. Amma qardaşlar rus dilində çin, zulus və sair dillərdə anladıqları qədər anlayırdılar, yəni onu heç bilmirdilər. Müqəddəs Kiril slavyan əlifbası olan kirili yox, qlaqolitsanı yaratmışdı. Bu, müxtəlif şeylərdir. Məlumdur ki, türk-qıpçaqlar Avropada qəbul edilmiş yunan və latın hərflərindən (liter) fərqli olan run yazılarından istifadə edirdilər. Öz yazılarına Avropa görünüşü vermək üçün qardaşlar runları literə çevirdilər. Bax bütün ixtira bundan ibarətdir.
Qlaqolitsada türk dilinin səciyyəvi səslərini vermək üçün öz hərfləri mövcud idi. Ona görə də qlaqolik əlifbada rundakı qədər – qırx işarə vardı. Slavyan əlifbasında isə, məlum olduğu kimi, onların sayı əhəmiyyətli dərəcədə azdır.
Rus tarixində “slavyanların ilk maarifçiləri” epizodu haradan və necə meydana gəlib? Sən demə, qədim mətni tərcümə zamanı etdikləri səhvdən (bilməyərəkdən və ya qəsdən). Əvvəllər ona əhəmiyyət vermədilər, sonra isə götürüb tarixi fakta çevirdilər. Qədim slavyan dilinə[18] tərcümədə Kiril və Mefodinin fəaliyyəti haqqında deyilib: “Xersonesdə Kiril rusun yanında oxuyur və rus dilini öyrənirdi”. Hər şey bu sözlə başlandı.
Elə buradan da görünür ki, Kiril rus deyildi, bunu pravoslav publisistikası da inkar etmir. Hamısından betəri odur ki, yunan orijinalında belə söz yoxdur!
Məsələ nədir? Məlum olub ki, rus mətnində orijinaldakı “sur” sözü “rus” sözü ilə əvəz edilib. Bunlar müxtəlif anlayışlardır. IX əsrdə “sur” “suriyalı” demək idi. Suriya kitablarına müraciət etmək Kiril və digər maarifçilər üçün təbii idi.
Rus kitabları o vaxtı heç mövcud da deyildi… Əgər yazı yoxdursa, kitablar haradan ola bilərdi?!
“Slavyanların ilk maarifçiləri” əfsanəsini nə Bizans, nə də digər sənədlər təsdiqləyir. N.M.Karamzin bu “maarifçilik” faktını, qabaqcadan etibarsızlığından xəbərdar olsa da, salnaməçi Nestordan götürüb. Böyük tarixçini çaşdıran o idi ki, guya 898-ci ildə Kiril və Mefodini kitabları slavyan dilinə tərcümə etməyə göndərmiş imperator Mixail 867-ci ildə öldürülmüşdü və bu səbəbdən də deyilən tarixdə onları Moraviyaya göndərə bilməzdi.
Sonra, slavyan əlifbasının mövcud olmadığı bir dövrdə o, kitabı tərcümə etməyə necə əmr verə bilərdi? Əgər slavyanlar oxumağı bacarmırdılarsa, əgər tərcüməçilər slavyan dilini bilmirdilərsə, bu cür kitablar kimə lazım idi?
Daha bir sual: Moraviyanın özündə hansı dildə danışırdılar? Sübut var ki, orada türk dilində danışırdılar. Hər halda, tapılan yazılar türk run yazısı ilə daş üzərində həkk olunub… Əgər belədirsə, onda Moraviyada slavyan kitabları heç kəsə lazım deyildi.
Kiril yazısı – “xüsusi slavyan əlifbası” Kirilin ölümündən sonra meydana çıxdı! Bu, dini rəvayətlərdə qocanın Kiril adını ölümündən bir neçə gün əvvəl, müqəddəs Kiril günündə, yatağa düşüb yüksək rahiblik dərəcəsini qəbul edən vaxt götürdüyü barədə deyilənlərdən də aydın olur. Buna qədər onu Konstantin kimi tanıyırdılar və bütün ömrünü də bu adla yaşamışdı…
Belə çıxır ki, “kiril əlifbası” sözünün özü belə o zaman ola bilməzdi, müxtəlif dövrlərdə yaşamış iki şəxsin söhbətindən isə heç danışmağa dəyməz.
Demək olar ki, orta əsrlər dövrünün tarixçilərində bu məsələyə aid heç bir şübhə yox idi; məsələn, bohemiyalı Dobner belə yazırdı: həqiqi Kiril əlifbası qlaqolitsa idi. “Qlaqol hərflərı kobud və yöndəmsizdir, qədimlik əlamətlərinə malikdir və onu digərləri ilə qarışdırmaq olmaz. Kiril əlifbası isə, demək olar ki, yunan əlifbasıdır və heç vaxt IX əsrdə yeni ixtira hesab oluna bilməzdi. Bu əlifbada cəmi yeddi qeyri-yunan hərfi var ki, onlar da Qlaqol əlifbasından götürülmüşdür”.
Qlaqolitsanın görünüşü belə idi. Bu artıq run de yil, la kin hələ yunan yazısı da deyil. Qıpçaqların Av ropadakı yazısı ondan başlandı və sonralar qitənin şərqində də geniş yayıldı.
Sənədlər bir şey deyir, rus əfsanəsi isə başqa şey. Nəticədə belə alınır ki, iki Kiril və iki Mefodi olmuşdur, real və qondarma.
Qotik yazı. Mahiyyətinə görə bu elə həmin qlaqolitsadır, lakin latın hərflərinin təkrar olunan konturları ilə. Maraqlıdır ki, Şimali İtaliyada meydana gələn bu əlifba da ha çox Mərkəzi və Qərbi Avropada geniş yayılmış, Alma niyada (Lemaniya) isə XX əsrin əvvəllərinə qədər istifadə edimlişdi.
Düzdür, N.M.Karamzin qeyd edir ki, qlaqolitsa “işarələri əyri-üyrü olduğuna görə” slavyan dilində qəbul edilmədi, lakin o, burada bir balaca “səhv” edib. Kiril əlifbası ondan az “əyri” deyil. Səbəb isə tamamilə başqa yerdədir, böyük Karamzin bundan xəbərsiz ola bilməzdi.
Kiril əlifbasının məcburi surətdə yayılması XVIII əsrdə, Rusiyada türkü xatırladan
