юмартлыгын, миһербанлылыгын да, сугыш һәм шәхес культы, заман алып килгән җәфалар авырлыгын да, гадәти көнитешнең матур якларын, гадәтләрен дә сурәтләп бара. Әйтик, беренче бүлектә сугышта зур батырлыклар күрсәтеп (авылда ике орден анда гына!), ике кулсыз кайткан Исламгали абзыйның кичләрен капка төбендә сугыш турында кеше ышанмаслык хәлләр сөйләве чынбарлыкның ачы хакыйкатеннән качу булып аңлашыла. Төннәр буе саташып-ыңгырашып чыга торган Исламгалинең башкаларны үзе күргәннәр белән борчымыйча, аларны көләргә мәҗбүр иткән әкиятләре аның көчле һәм нык кеше булуын күрсәтә. Милли характер буларак, төрки-татар дастаннары геройлары структурасында иҗат ителгән Исламгали Т. Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр» (1976) драмасындагы Әлмәндәрнең ише кебек кабул ителә. Соңрак татар әдәбиятында мондый геройлар күп кенә язучылар иҗатында күренә: Т. Миңнуллин аны «Минһаҗ маҗаралары» (1999) романының үзәгенә куя, гасырлар чигендә Ф. Бәйрәмова, Ф. Сафин, Ф. Садриев, В. Имамов һ. б. прозаиклар тарафыннан үстерелә.
Исламгали тарихы аның улы Габделхәмит тарихы белән кушылып китә, һәм язучы сиздерми генә укучыны яшьләрнең авылдагы көнкүрештән бөтенләй ераклашуы, телне, тәрбия традицияләрен җую турында уйланырга чакыра. Хәмитнең җөмлә нинди телдә төзелгәне аңлашылмаган хаты яки «япон тәрбиясе» алган кечкенә улының бернинди чикләүләр белмичә, әби-бабасының телевизорларын ватып, мунчаларын яндыруы әсәргә көлке тудыру өчен генә кертелми. Болар яңа буынның авыл традицияләреннән читләшкәнлеген күрсәтә. Исламгалинең әлеге вакыйгаларга бәйле уйларында җәмгыятьтә кешеләрнең матди һәм рухи яктан аерымлануы, бер-берсен «берничек тә аңлый алмавы» хакындагы фикер ассызыклана. Нәтиҗәдә заман алып килгән, совет идеологиясе тудырган әлеге күренешләр, билгеләр автор экзистенциясенең сәбәбенә әверелә.
Милли тәртипләр, кагыйдәләр, гореф-гадәтләрнең югала баруы, бер яктан, иҗтимагый шәрехләнә. Әлеге үзгәрешләрнең тарихи яктан аңлатылышы икенче бүлектә урын таба. Авылдагы карусыз, ләкин мәнсез («эшләгән өчен акча өмет итми, ашаганы өчен рәхмәт әйтми торган бер адәм») Сәмигулланың башкалар «гаебен» үз өстенә алып, чит кеше баласын тәрбияләве, авылдашлары каршында гафу ителмәслек җинаятьче кебек яшәргә риза булуы – кеше хәленә керә белү, олы җанлылык кебек тәкъдим ителеп, әлеге ирләрчә яшәү сыйфатларының югала баруын («имәннәр кырылуын») автор сугышларга бәйли: «Урманнар нәкъ кешеләр кебек. Халык моны күңеле белән электән үк сизгән, ахры. Ирләрне гел имән тамыры белән чагыштырганнар. Ирләр үсә торган, сугышлар чыгып, аларны кыра торган. Кара инде соңгы йөз, ике йөз ел эчендә генә: рус-француз сугышы, Кырым сугышы, рус-япон сугышы, Беренче империалистик сугыш, Гражданнар сугышы, акфиннар белән сугыш, Бөек Ватан сугышы, Япония белән сугыш – күпме ирләр, күпме егетләр кырылган! Ирләрне әйтерсең лә турау өчен парникта, теплицада махсус карап үстерәләр. Монда ниндидер бер явыз закончалык эш итә…» Бүлек ахырында Сәмигулланың «Мичкә ясарга имән юк» дип зарлануы авторның
