quşların cəh-cəhini eşitdim və zövq almaq üçün buraya gəldiyimi düşünüb bir az təsəlli tapdım.
– Sənin həyatın yeknəsəq keçib, – özümü buna inandırmaq üçün bərkdən dedim, – səni doğrudan da harasa aparmaq lazım idi. İndi razı qala bilərsən, bura şən bir yerdir. Günəş də çıxır.
Bunu deyərkən, Günəş çıxdı. Yağış buludları mavi səmada ağappaq olub balacalaşdı; yüngülləşib işıldayaraq yüksəkliyə qalxdılar. Baxdım ki, vadidən bir çay axır.
– Bəli, yeknəsəq keçib, ona görə də sən bu əyləncəyə layiqsən, – sanki məcbur qalıb sözümə davam etdim, – amma təhlükəyə də düşməmişdimi?
Bu an kiminsə lap yaxınlıqda ah çəkdiyini eşitdim.
Tez ağacdan düşmək istədim, amma budaq da əlim kimi titrədiyindən qorxub yıxıldım. Yerə bərk dəymədim və heç bir ağrı duymadım, amma özümü o qədər zəif və bədbəxt hiss edirdim ki, ətrafımdakı şeylərə baxmağa gücüm qalmadığı üçün üzümü otların arasına soxdum. Hər bir hərəkət və düşüncənin məcburi olduğuna inanırdım, odur ki, bunlardan qaçmağa çalışırdım. Otluqda uzanaraq, qolları bədənə yapışdırıb üzü gizlətmək ən təbii şey idi. Və bu təbii vəziyyətə düşdüyüm üçün özümü sevinməyə inandırdım, başqa vaxt belə vəziyyətdə olmaq üçün nə qədər zəhmət çəkməli, yeriməli və danışmalı olacaqdım.
Təzəcə uzanmışdım ki, kiminsə ağladığını eşitdim. Səs yaxından gəldiyi üçün əsəbiləşirdim. Elə əsəbiləşdim ki, kimin ağlaya biləcəyini düşünməyə başladım. Amma düşünməyə başlayan kimi dəhşətli bir qorxu içində aşağı yumbalanıb yolun tozuna batdım. Tozlu gözlərimlə hər şeyi qarabasma kimi görürdüm; və bütün kabuslardan uzaqlaşmaq üçün dərhal ayağa qalxıb qaçmağa başladım.
Qaçmaqdan təngnəfəs olmuş, çaşqınlıqdan özümü itirmişdim. Ayaqlarımı atarkən, enli diz qapaqlarımın necə yuxarı qalxdığını görürdüm, amma şən gəzintidə olduğu kimi əllərim irəli-geri hərəkət etdiyindən dayana bilmirdim, üstəlik başım da yırğalanırdı. Bununla belə soyuqqanlılıqla və bütün gücümlə xilas yolu tapmağa çalışırdım. Birdən yaxınlıqdan axmalı olan çay yadıma düşdü və dərhal ayaqlarımın altında yan tərəfə burulan bir cığır gördüm, doğrudan da çəmənliyin üstü ilə bir neçə dəfə tullandıqdan sonra sahilə çatmışdım.
Çay enli idi, uğultulu və kiçik dalğaları işım-işım işıldayırdı. Çayın o biri sahili də çəmənlik idi, sonra kolluqlar başlayırdı, kolluqların arxasında isə lap uzaqlardakı yaşıl təpələrə doğru uzanıb gedən xiyaban görünürdü.
Bu mənzərədən sevinərək yerə uzandım, ağlamaq səsini yenə eşidəcəyimdən qorxaraq qulaqlarımı tıxadım və burada dincələ biləcəyimi düşündüm. Bura kimsəsiz və gözəl bir yer idi; və burada yaşamaq üçün böyük bir igidliyə də ehtiyac yox idi. Başqa yerlərdə olduğu kimi insan burada da əzab-əziyyət çəkməlidir, amma gözəl hərəkətlər etməyə məcbur deyil. Heç buna ehtiyac da olmayacaq, çünki burada yalnız dağlar və böyük bir çay var və mən də kifayət qədər ağıllıyam ki, buranın kimsəsiz bir yer olduğunu anlaya bilim. Bəli, dağa qalxan, ot basmış cığırla təkbaşına zorla yeriyərkən, dağdan daha çox tənha olmayacağam; sadəcə özümü bir az kimsəsiz hiss edəcəyəm. Amma məncə, bu da keçib gedəcək.
Beləcə, öz gələcək həyatımla oynayır və inadla unutmağa çalışırdım. Bir tərəfdən də gözlərimi qıyaraq, xoşbəxtlik saçan qeyri-adi bir rəngə boyanmış göy üzünə baxırdım. Çoxdandır səmanı belə görməmişdim, bu məni mütəəssir etdi və onu belə gördüyümü düşündüyüm bəzi günlər yaddaşımda canlandı. Əllərimi qulaqlarımdan çəkdim, qollarımı açdım və özümü otların üstünə atdım.
Uzaqdan kiminsə hıçqırıq səsləri gəldi qulağıma. Elə bu zaman külək qopdu, əvvəl görmədiyim quru yarpaqlar bir yerə komalanaraq xışıltı ilə havada uçuşmağa, ağaclardakı kal meyvələr qəzəblə yerə tökülməyə başladı. Bir dağın arxasından eybəcər buludlar yüksəldi. Çayın dalğaları guruldadı və küləyin təsiri ilə geri çəkildi.
Tez ayağa qalxdım. Ürəyim ağrıyırdı, çünki bu bəlalardan qurtulmağın mümkün olmadığını düşünürdüm. Geri dönüb bu yerləri tərk etmək və əvvəlki həyatıma qayıtmaq istəyirdim ki, birdən ağlımdan bu fikir keçdi: “Nə qəribədir ki, bizim dövrümüzdə nəcib insanlar hələ də belə çətin bir üsulla çayın o biri sahilinə göndərilirlər. Bunun səbəbi sadəcə köhnə vərdişlərdir”. Başımı yırğaladım, təəccüblənmişdim.
3. GOMBUL
a) Əraziyə xitabən söylənmiş nitq
Qarşı sahildəki kolluqların arasından dörd yekəpər və çılpaq kişi çıxdı; çiyinlərində taxta xərək daşıyırdılar. Xərəyin üstündə gombul bir adam şərqsayağı oturmuşdu. Onu kolluqların arasından, keçilməmiş bir yolla aparsalar da, tikanlı budaqları əlləri ilə aralamır, onları hərəkətsiz gövdəsi ilə laqeydcə yarıb keçirdi. Bədənindəki piy qatları sağa-sola elə bərabər ölçüdə yayılmışdı ki, xərəyin üstünü tamamilə örtmüş və üstəlik sarımtıl bir xalçanın ucları kimi yan tərəflərdən yerə sallanmışdı, amma bu onu qətiyyən narahat etmirdi. Üzündəki ifadədən düşünən və bunu gizlətməyə çalışmayan sadəlövh bir adama bənzəyirdi. Hərdən gözlərini yumub açdıqda çənəsi əyilirdi.
– Bu ərazi düşünməyimə mane olur, – o sakitcə dedi, – onun ucbatından düşüncələrim güclü axına tuş gəlmiş zəncirli körpülər kimi yırğalanır. Gözəl ərazidir, buna görə də istəyir ki, ona tamaşa etsinlər.
Gözlərimi yumub deyirəm: ey, çayın sahilində yüksələn və daşları suya yuvarlanan yaşıl dağ, sən gözəlsən!
Lakin dağ bununla kifayətlənmir, istəyir ki, gözlərimi açıb ona baxım.
Amma yumulu gözlərlə desəm ki, “Ey dağ, səni sevmirəm, çünki sən mənə buludları, axşam şəfəqlərini və göy üzündə doğan ulduzları xatırladırsan, bunlar isə məni az qala ağladan şeylərdir, çünki kiçik bir xərəkdə aparılan insan üçün bunlar əlçatmazdır. Ey hiyləgər dağ, sən bütün bunları mənə gözəl və əhatəli bir şəkildə göstərməklə, qəlbimi şənləndirən uzaqların mənzərəsini pərdələyirsən. Buna görə də səni sevmirəm, ey çay sahilində yüksələn dağ, səni sevmirəm”. Bu sözlərimə də əvvəlki kimi laqeyd qalacaq və məmnun olmayacaq dağ, çünki açıq gözlərlə danışmıram.
Məgər, dağın bizə qarşı yaxşı münasibətinin və ümumiyyətlə, bizim beyinlərimizin xəşilinə duyduğu qəribə hərisliyinin həmişə qalmasına çalışmamalıyıqmı? Yoxsa diş-diş kölgələrini üzərimə salacaq, qorxunc və çılpaq divarlarını qarşıma çıxaracaq, məni xərəklə
