Azərbaycan Respublikasında kökləşmiş çağdaş türk dilindən özəlliklərilə ayrılır. Bunu gözə alıb, «Azərbaycan şairi Nizami» anıtındakı milli ruhu, yazı yasalarını, dil zənginliyini, elmi, siyasi-ideoloji düşüncəni, Azərbaycana, türkə, insanlığa sevgisini «bir millət, iki dövlət»i daha da qovuşdurmaq istəyilə saxlamağa çalışdıq.
Oxucuların işini asanlaşdırmaq için anıtda çox çətin ərəb sözləri türk dilinin özəlliyinə, Azərbaycan oxucusunun alışdığına uyğun – «Məxzənül-əsrar», «Bismillahir-rəhmanir-rəhim» şəklində yazılıb, «Biblioqrafiya» bölməsindəki uyğunsuzluqlar, bir sıra cümlələrdəki elmi yanlışlar ayrıcda və sondakı «Bilim düzənləyicisinin açıqlamaları»nda düzəldilmişdir.
Sayğılı oxucu 2011-ci il çapında anıtdakı kənd sözünün qarşılığı kimi, orijinaldakı köy saxlandığını görəcəkdir. XX yüzildə Azərbaycanın dilçi alimləri türk dilinin gəlişməsi, durulması için böyük işlər görmüşlər. Türk dili çox gəlişmiş, durulmuş, ayrı-ayrı sözlərin yazılışı yasalanmış, dövlət statusu almışdır. Ancaq bir sıra istənməyən yanlışlara da yol verilmişdir. Bunlardan biri də köyə kənd, şəhərə kənd yerinə şəhər deyilməsidir. Kənd sözü türk dilində Daşkənd və başqa şəhər adlarında bizə gəlib çatmışdır. Bizdə də kəndə köy, şəhərə kənd deyilsəydi düzgün olardı.
Bunu gözə alıb, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 2009-cu ildə çap etdiyimiz «Milli birlik» kitabında, eləcə də bu anıtda kəndi köy, şəhəri kənd saxladıq.
Anıtdakı düz ayrıcdakı [ ] yazılar Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin, ayrıcdakılar Yadigar Türkelindir.
Professor Rüstəm Əliyevin Nizami Gəncəvinin şeirlərindən etdiyi çevirmələr fars dilini bilməyən oxucuların düşüncələrini tamamladığından onların bir neçəsini (– R.Ə.) qeydi altında verdik. Qafqazda müstəmləkəçilik siyasəti yeridən rus-sovet-mason strateqləri bölgənin sayca az, müsəlman və müsəlman olmayan xalqlarının tarix boyu türklərlə birlikdə, sülh və güvəndə yaşadıqlarını, ən azı son min ildə türk dövlətlərinin bu xalqların milli varlığının qoruyucusu olduğunu, onların türklərlə böyük sosial, siyasi, mədəni gücə çevrilə biləcəyini düşündüklərindən, türkçülük və islamçılıq, qafqazçılıq ideyalarını yasaqlamışdılar.
Azərbaycanda yeridilən millətüstü siyasətlərdən 1988-ci ilə kimi millətimiz XX yüzildə yetirdiyi ən böyük siyasətçisini, milli ideoloqunu milli öncülünü dərindən tanımamış, onunla arxadaşlarının böyük işlərini unutmuşdu.
Anıtın 2011-ci il çapında yağıların milli yaddaşımızda törətdiyi dolaşıqlıqdan böyük yurddaşımızın adını 1990-cı illərin tələsik günlərində yazıldığı kimi, Məmməd yox, Məhəmməd yazdıq – MƏHƏMMƏD ƏMİN RƏSULZADƏ.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə yazır: «Azərbaycan şairi Nizami» anıtını «Dünya ölçüsündəki yaradıcılığı ilə cahan ədəbiyyatına ölməz şeir tabloları ilə eşq, bağlılıq, namus, iman və fədakarlıq tipləri verən, fəlsəfi yüksək düşüncə və siyasi kəskin görüşlərilə də insanlığın ən səmimi duyğuları və ən əziz ideallarına tərcüman olan bu ilahi sənətkar dünya mədəniyyətinin dahi öndəridir. Ağılları çaşdıran bu başarısını Nizami, qəlbinin bütün tellərilə bağlı olduğu öz yurduna və onun kültür gələnəklərinə borcludur. O, elinin, soyunun və içində yetişdiyi kültür mühitinin öz övladıdır. «Yunanlar dünyaya Homeri, iranlılar Firdovsini, italiyalılar Vergilini vermişlərsə, biz də Nizamini vermişik», deyə öyünən Azərbaycan türkləri haqlıdırlar.
Hə, mədəniyyət tarixində özünə çox şərəfli yer qazandıran bu eşsiz övladına Azərbaycan bütün varlığı ilə minnətdardır. Bunun kimi, əsərlərində bunca ideallaşdırılan türklük də şübhəsiz, türk Nizaminin böyük adı ilə öyünür, onun yüksək ruhunu rəhmət və şükranla anar!».
Azərbaycan hökuməti böyük millətçilik duyğuları ilə deyilmiş bu sözlərdən dərs almalı, 1993-cü ilin sonlarından Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və arxadaşlarına yönəlmiş bağışlanmaz, milli yaddaşsızlığa, toplumda mədəni-mənəvi qarşıdurmaya nədən olub dövlətimizi daha da güclənməyə, siyasi gəlişməyə qoymayan yağıca yanlış siyasətini dəyişməli, canları bahasına baba yurdumuz Azərbaycanın bir parçasında bizə dövlət qurmuş, boynumuzda Azərbaycan Cümhuriyyəti boyda haqları olan El oğullarının «yüksək ruhu rəhmət və şükranla» anılmalı, onların bilimsəl, siyasi, tarixi irsi dərindən öyrənilməli, böyük El oğullarının öncülü Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin «Azərbaycan şairi Nizami» anıtı isə orta və ali məktəblərin dərs proqramlarına salınıb, ondakı azərbaycançılıq, türkçülük, islamçılıq, qafqazçılıq, çağdaşlıq kimi milli ideyalar, yüksək elmi-fəlsəfi, ədəbi- bədii, dünyəvi düşüncə millətimizin yeni nəsillərinə aşılanmalıdır.
Anıtın Ön sözünü son kəs martın 6-da, saat 900-da oxuyub qurtardım.
Martın 6-sı Məhəmməd Əmin bəyin ölüm günüdür.
2008-ci il çapının Ön sözü də aprelin 28-də, rus-sovet-mason «bolşefaşistləri»nin Azərbaycan Cümhuriyyətini devirdikləri, mənim də doğulduğum gün, səhər bitirilmişdi.
Bunlar Məhəmməd Əmin bəyin «Milli fikir toxumları səpildi, İslatdı torpağı axan qızıl qan. Bu əkindən yarınki bir baharda, Əlbət bitər bir yeni Azərbaycan!» sözlərilə ilahi bağlıdırmı?
Bilmirəm!
Ancaq bir şeyi bilirəm: Azərbaycan, Türk bitməyib, tükənməyib, yaşayır, sonsuzadək də yaşayacaqdır.
BİZ GƏLDİ-GEDƏRİK, TƏKİ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI YAŞASIN!
Kiçik əməyimizi dəyərləndirənlərə, kitabın çapında əməyi olan bütün aydınlara «sağ olun!» deyirik.
TƏQDİM
Türk dünyasını sənəti, əsərləri və estetik bərəkətlərilə bəsləyən böyük şəxsiyyətlər sayılmayacaq qədər çoxdur. Onlardan biri də şübhəsiz Gəncəli Nizamidir.
1991-ci il Gəncəli Nizaminin doğumunun 850-ci ilinə təsadüf etməkdədir. Bu cümlədən olmaq üzrə, böyük şairin doğulduğu Azərbaycanda və Türkiyədə bu il boyunca Gəncəli Nizami adına çeşidli kültür fəaliyyətlərinin yapılması qayət təbiidir. Dolayısı ilə Türk Dünyası Araşdırmaları Vəqfi olaraq, Türkiyədə müxtəlif proqramlar planladıq və bunlardan ilki olmaq üzrə, Demokratik Azərbaycan Cümhuriyyətinin (1918-1920) qurucusu, böyük siyasət və dövlət adamı Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin qələmindənçıxma Gəncəli Nizami araşdırmasını eynən nəşr etməyi uyğun gördük.
Gəncəli Nizami əsərlərini hər nə qədər farsca yazmışsa da, əslən türkdür. «Məxzənül-əsrar»,
