xoşlayır. Bir zərbəylə xəsisin tilovundakı qarmağı dümdüz etdi. Ucundakı yemi alıb çeynəməmiş uddu. Xəsis tilovunu tez yuxarı çəkdi:
– Bay atonnan… Nikoli, qarmağı gör nə hala salıb, – dedi.
Sinaqrit baba quyruğunu indi də Nikolinin tilovuna toxundurur, onun sahibində bir eyib axtarırdı. Onda eyib nə qədər desən vardı. Əvvəla, əyyaş idi. İkinci, əxlaqsız idi. Ancaq öz xeyrini düşünən adam idi. Buna baxmayaraq Nikoli cəsarətlidir, əliaçıqdır, qətiyyən qısqanc deyil. Kasıbdır, həm də qürurludur. Sinaqrit baba qürurlu kasıbları sevirdi. Lakin Nikolinin qürurunu bəyənmirdi. O, insan oğlunda əsil qürur – öz yerində, öz vaxtında görünən qürur axtarırdı. O da deyil; insan oğlunun hərəkətindən, davranışından, hətta tilov tutmağa qədər bütün halından bəlli olan qürur görmək istəyirdi. O, Nikoli kimi adamın salladığı tilovu kəsməz, qarmağını sındırmaz, yemini də qapıb aparmaz.
Sinaqrit baba beş qayıqdan sallanan tilovların hamısını imsilədi. Heç birini bəyənmədi.
Sinaqrit baba öz qayasının kənarında durmuşdu. Fosforlu tilovların, civəli qırmaqların lacivərd aləmdə işıqlandırdığı saray meydanını seyr edirdi. Mərcanlar şəhərinin düz ortasında on beş dənə gözəl-qəşəng fənər yellənirdi. Qonşu qovuqlardan çıxan mərcan balıqları fənərlərə hücum edir və axmaqcasına tora düşürdülər. Gözləri böyümüş halda yuxarı çıxarılan zaman dönüb yenə aşağıya gəlir, elə bil yuxarıdakı həyatı görməkdən vahimələnirdilər. Sinaqrit babaya baxıb, böyüyən gözləri ilə sanki: «bizi qurtar» deyirdilər. Sinaqrit baba fikirləşirdi. Gedib bir dişlək vursa, o işıq saçan ipin işini bitirə bilər. Amma getmirdi, onların heç birini xilas etmək istəmirdi. Sinaqrit baba onları qurtarmağın bu qədər asan olduğunu bilirdi, amma onun bildiyi başqa şey də vardı. O, başa düşürdü ki, nə suda, nə quruda, nə havada, nə heyvanat, nə də nəbatat aləmində tək bir adamın ağlı ilə müşkül məsələləri həll etmək mümkün deyil. Tilova ilişən həmcinslərini qurtarmaq üçün o işıq saçan ipi bərabər qırmaq zərurətini bütün balıqların dərk etmələri lazımdır. Yoxsa Sinaqrit babanın tilovu təkbaşına kəsməyindən nə çıxacaq? Bəs bir azdan sonra Sinaqrit babanın özü tutulanda necə olacaq? Onda tilovu kim kəsəcək? İşıqlı ipi kəsmək kimin ağlına gələcək?
Sinaqrit baba bu fikirdə ikən parlaq işıqlar saçan bir tilov aşağı endi. Sinaqrit baba sevincək ora qaçdı. Bu tilovu da imsilədi. Tanıya bilmədi. Yemi ağzına alanda zənn etdi ki, bu tilovun sahibi onun axtardığı adamın lap özüdür. Bunu fikirləşməyi ilə qarmağa keçməyi bir oldu. Çəkilib qayığa düşən zaman gözləri böyümüş Sinaqrit baba onu tutan adama sevinclə baxdı. Sinaqrit baba kənarları qırmızı, içi şəffaf, qara gözlərini çevirib balıqçıya bir də baxdı, yenə baxdı. Birdən diksindi. Hiddətindən ayaqlarını yerə döyən gənc qız kimi qayığın döşəməsini təpiklədi. Sinaqrit baba onu tutan tilovun sahibində bəlkə də, bizim sezmədiyimiz bir xüsusiyyət görmüşdü. Bu adam indiyə qədər təcrübədən keçirilməmişdi. Ömrü boyu hamı onu cəsarətli, mərd və məğrur bir adam kimi tanımışdı, Amma Sinaqrit baba bu balıqçıda bizim sezmədiyimiz bir xüsusiyyət olduğunu anlamışdı. Onu tutan tilovun sahibi özünün mərd və qürurlu olduğunu indiyə qədər sübuta yetirməmişdi. Bu vaxtacan Sinaqrit babanın da onu tanımaq imkanı olmamışdı. İndi Sinaqrit baba onun toruna düşməsəydi, bəlkə də həmin balıqçı imtahandan keçməyəcək, ömrünün sonuna qədər mərd, cəsarətli və qürurlu bir adam hesab ediləcəkdi. O nəkarə idi, necə adam idi? Sinaqrit baba belə bir adama hələ rast gəlməmişdi. Ölümqabağı həmin adama bir də baxdı. Namuslu, mərd və cəsarətli adam kimi tanınan və dünyadan bu adla getmək imkanı olan bu balıqçı əslində qorxaqların ən qorxağı, namussuzların ən namussuzu idi. Sinaqrit baba bunları onun alnından oxudu. Bu adamın ikiüzlü olduğunu öyrənmək üçün Sinaqrit baba macal tapmamışdı. Yoxsa Sinaqrit baba onun tilovuna keçərdimi? Sinaqrit baba hirsindən çırpındı. Bağırmaq üçün ağzını açdı. Yumdu. Sinaqrit baba insanlıq sınağından keçməmiş bir adamın qayığında peşmançılıq və məğlubiyyət hissi ilə can verdi.
XƏRİTƏDƏ BİR NÖQTƏ
Uşaqlığımdan bəri xəritəyə baxanda gözüm ada axtarır. Şəhər, vilayət, mahal adlarını oxuyandan sonra nəzərlərim yenə mavi sahillərə yönəlir. Əlbəttə, Robinzon Kruzonu oxumuşam. Lakin xəritənin mavi rəngləri üstündə tənha bir ada görəndə xəyala dalmağım bu kitabdan deyil. Adaları, oxuduğum romanların təsiri ilə sevdiyimi deyə bilmərəm. Amma belə bir təsirin olduğunu inkar etmək də olmaz. Xəritədə gözüm adaya ilişər-ilişməz qəlbimdə dostluq, sevgi hissləri baş qaldırır. Həmin dəqiqə, gözlərimin içinə baxan bir köpək, az danışan, təmkinli, çalışqan bir balıqçı, yan taxtaları qaralmış qayıq, qayığın dalınca uçan bir quş, pul-pul sədəflər, sahildə duran məlahətli uşaqlar, balıqçı komaları, balıq şorbası, kərəviz ətri, buğlanan qara bir qazan, üfüqlərini duman sarmış bir dəniz canlanır nəzərlərimdə.
Çox zaman təbiət insana dost olur. Düşmən kimi görünən vaxtlarda belə o, insan oğluna öz qüdrət və qüvvətini sınaqdan keçirmək imkanı verən ciddi bir ataya bənzəyir. Fırtınalar adamın qayığını batıranda ona üzməyi, küləklər daxmasının damını uçurub aparanda daha qüvvətli, daha hünərli olmağı öyrədir; vəhşi heyvanlarla qarşı-qarşıya gələn insana cəsarət və əzm verir; orda, dörd tərəfi su ilə əhatə olunmuş yerdə insanların iradəli və namuslu olmalarını, bir-birlərinə arxa olmalarını tövsiyə edir; küləklərə, fırtınalara, dəniz heyvanlarına, günlərlə, həftələrlə qayalara çırpılan dalğalara ancaq təbiət qanunlarının müəyyən etdiyi şəkildə yanaşmağın mümkün olduğunu öyrədir; qüvvətli və sağlam əzələlərin zəiflərə yardım üçün, iti ağlın daha korş, daha süst ağla, hətta ağılsıza kömək üçün verildiyini təlqin edir; şorbanın şorbasızlar arasında bölünəndə ətir iyi verdiyini öyrədir. Belə düşüncələrlə xəritələrdəki maviliyin ortasında, böyük qitələrin kənarındakı böyük dənizlərin bir tərəfinə düzülmüş adalara baxa-baxa qalırdım.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
