та, телефоннан сөйләшү итеп язылган шушы ике хикәясен яшьлеге истәлеге итеп, ягъни сагындыра торган истәлеге итеп ярата иде Фаил.
Шулай да бу әсәрләрен, китабына әзерләгәндә, өр-яңадан эшләде, хәтта формасын да үзгәртте – юморескалар, башта диалог итеп язылган булсалар, монолог формасын алдылар. Монысы иҗатының җәһәт һәм эзлекле үсүен тоюдан, ягъни үз иҗатына таләпчәнлектән – беренче әсәрләренең йомшак якларын үзе ачыграк белүдән килгәндер. Чөнки әлеге юморескаларын үзгәртергә аңа рецензентлар да, мөхәррир дә таләп куймаган иде. Гомумән, Фаил шушы ике кечкенә әсәренә беркайчан да берәүне дә «кагылдырмады». Минемчә, үзенә дә кагылмаска кирәк булгандыр: «Буяу» исемле юморескасы беренче вариантында әйбәт. Шулай.
Иҗат юлы башындагы ике кечкенә әсәреннән ваз кичмәде ул. Алардан ваз кичү – хыянәт дип саный иде. Ә хыянәт – һәм иҗатта да – аның өчен ят иде. Иҗатында бәләкәй генә хата-төгәлсезлек китүдән – иҗатка хыянәт итүдән калтыранып курка иде Фаил. Бәлки, шушы юморескаларны, ялгызы гына калып, узган көннәренең матурлыгы итеп, олы иҗаты юлына чыгар алдыннан тәпи басуы итеп сагынырга яраткандыр. Ялгызы гына калып. Ә ялгызы гына калып моңаерга теләгән чаклары еш була иде Фаилнең. Иҗат өчен монысы да ихтыяҗ лабаса!
Озак та үтмәстән, Фаил «Чаян» журналы редакциясенә эшкә килде. Һәм, биш ай да тулмастан, эштән китеп тә барды.
– Фельетончы булу минем эш түгел икән, – диде ул.
Юмор-сатирага чос, кешеләргә кимчелекләрен күзләренә туры карап әйтүче (шушы мәсләгенә тугры булып, ул соңрак «Күзгә карап» исемендә көлке хикәяләре китабын чыгарды), тормышны белүче Фаилнең фельетончы була алмавын парадокс итеп бәяләргә мөмкин. Ә хикмәт, минемчә, менә нәрсәдә иде.
Ул, редакциягә килгән хатны тикшергәндә, тискәре «герой» ларның гаепләрен күзләренә карап әйтә дә, бу мәсьәләне инде хәл ителгән санап, моның турында язып чыгуның хаҗәтен тапмый. Чыннан да, нигә әле бер үк нәрсәне кат-кат тукырга икән: ялгышыңны таныдыңмы – аны кичекмәстән төзәт! Болай эшләү – борынгыдан килгән әхлакның гап-гади кагыйдәсе! Шуны да аңламаска инде! Бер үк нәрсәне кабатлау кирәкми, кабатлау үсешне тоткарлый.
…Җитмеш бишенче елның көзендә Фаил «Чаян» журналы редакциясенә эшкә кабат килде. Төгәлрәге, хәзер инде аны яшьләрнең «Идел» альманахы мөхәррирлегеннән редакция чакырып китерде. Әдәби бүлек мөдире итеп. Бу вакытта Фаил Шәфигуллин журналның даими һәм ышанычлы авторларыннан берсе иде. Алай гына да түгел, ул татар әдәбиятында юмор-сатираны җилкәсендә күтәрүчеләрнең алдан баручысы иде. Һәм Фаил редакциядәге хезмәтенә бик яратып алынды – язучылык журналист булудан аерыла ич! – үзе дә күп хикәяләр язды, журналның авторларын ишәйтүне дә беренчел бурычларыннан санады.
Бергә эшләгәндә, миңа аның күп кенә хикәяләренең «биография» сен һәм язылу процессын да кертеп белергә туры килде. Менә аларның кайберләре.
– Әйдә, мин дә синең белән җәяү кайтам, – диде Фаил.
Сөйләшергә, нәрсәдер турында фикерен
