этилди, кексалик пенсияси оширилди) ва майда фермерларга ёрдам беришга (фермер кредитлари кенгайтирилди ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига кафолатланган минимал нархлар белгиланди). 1938-йилда марказлашган касаба уюшмалари ва ишчилар уюшмалари саноат можароларини тинч йўл билан ҳал қилиш йўлини ўрнатган Салтьшебаден битимини имзоладилар. Бошқа давлатлар капитализмни ўзгартиришда Қўшма Штатлар ва Швеция каби узоққа бормадилар, аммо уларнинг ислоҳотлари Иккинчи жаҳон урушидан кейинги келажак қиёфасини олдиндан белгилаб берди.
Капитализм заифлашмоқда: унинг ўсиши секинлашмоқда, социализм эса капитализмдан устундир
1914-1945-йиллардаги тартибсизликлар Иккинчи Жаҳон уруши бошланиши билан энг юқори чўққисига чиқди, унда жуда кўп одамлар, ҳам аскарлар, ҳам тинч аҳоли (60 миллионгача) ҳалок бўлди. Уруш 19-аср бошидан бери иқтисодий ўсишнинг биринчи марта пасайишига олиб келди.
Капитализмнинг олтин даври (1945-1973)
Капитализм барча жабҳаларда яхши ишлайди: даромаднинг ўсиши, бандлик ва барқарорлик
Иккинчи жаҳон уруши тугаганидан кейин 1945-йил ва биринчи нефт зарбаси содир бўлган 1973-йил орасидаги бўшлиқ, кўпинча, капитализмнинг олтин даври деб аталади. Бу давр ҳақиқатан ҳам шундай номга лойиқдир, ўшандан бери тарихдаги энг юқори ўсиш суръатларига эришилди. 1950-1973-йилларда Ғарбий Европада аҳоли жон бошига даромад йилига 4,1 фоизга ҳайратланарли даражада ўсди. Қўшма Штатларда бу секинроқ эди, лекин бу ерда ҳам ўсиш мисли кўрилмаган бўлиб, йилига 2,5 фоизни ташкил этди. Ғарбий Германияда даромадларнинг ўсиши 5 фоизни ташкил этди. Бу ҳодиса "Рейндаги мўъжиза" деб номланди, Япония эса 8,1 фоизга тезроқ ўсди, шу тариқа кейинги ярим аср давомида Шарқий Осиёда "иқтисодий мўъжизалар" занжири бошланди.
Аҳоли жон бошига даромаднинг юқори ўсиши олтин асрнинг ягона иқтисодий ютуғи эмас. Ғарбий Европанинг ривожланган капиталистик мамлакатларида, шунингдек, Япония ва АҚШда ишчилар синфининг офати бўлган ишсизлик амалда йўқ қилинди (10-бобга қаранг).
Бу мамлакатлар бир қатор кўрсаткичлар бўйича ҳайратланарли барқарорликни намойиш этдилар: ишлаб чиқариш (ва демак, бандлик), нархлар ва молия бўйича. Ҳосилдорлик аввалги даврларга қараганда анча кам ўзгариб турди, бунинг ўзи Кейнснинг фискал сиёсати билан боғлиқ бўлиб, бу турғунлик даврида давлат харажатларининг кўпайишига ва сунъий ўсиш даврида камайишига имкон берди.
Инфляция даражаси, яъни ўртача нархлар даражасининг ўсиш суръати нисбатан паст, молиявий барқарорлик даражаси эса жуда юқорилигича қолди. Капитализмнинг гуллаган даврида деярли ҳеч бир давлат банк инқирозига дуч келмаган. Таққослаш учун, 1975-йилдан бошлаб, 2000-йилларнинг ўрталарида, бир неча йил бундан мустасно, ҳар йили 5 дан 35 фоизгача штатларда банк инқирози юз берди.
Шундай қилиб, барча ҳисоб-китобларга кўра, олтин аср ажойиб давр эди. Буюк Британия Бош вазири Гаролд Макмиллан “Сиз ҳеч қачон бунчалик яхши яшамагансиз”, деганида, у муболаға қилмаган.
