Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Иқтисодиёт қандай тузилган - Ха-Джун Чанг страница 22
Франция, Япония ва Жанубий Корея каби мамлакатлар ҳукуматлари алоҳида саноатни ривожлантиришда тўхтамадилар ва беш йиллик режалар орқали бутун саноат сектори сиёсатини бевосита мувофиқлаштира бошладилар, директив совет марказий режалаштиришдан фарқлаш учун бу усул индикатив режалаштириш деб номланди.
Олтин аср оммавий деколонизацияга гувоҳ бўлди. 1945-йилда Корея (1948-йилда Шимолий ва Жанубга бўлинган) ва 1947-йилда Ҳиндистон (Покистон ажралиб чиққан)дан бошлаб, колонияларнинг аксарияти озод этилди. Кўпгина мамлакатларда мустақиллик учун мустамлакачилар билан қаттиқ кураш олиб борилди. Бироз вақт ўтгач, мустақиллик Марказий ва Ғарбий Африка штатларига келди, у ерда 1957-йилда Кения биринчи бўлиб озодликка эришди.
1967-йилларнинг ўрталаригача Марказий ва Ғарбий Африка давлатларининг ярмига яқини мустақилликка эришди. Баъзилар кўпроқ кутишга тўғри келди (Ангола ва Мозамбик фақат 1975-йилда Португалия ҳукмронлигидан озод бўлди, Намибия 1990-йилда Жанубий Африкадан мустақилликка эришди), баъзилари ҳали ҳам кутишмоқда, аммо бугунги кунда ривожланаётган мамлакатлар деб аталадиган собиқ мустамлака жамиятларининг аксарияти капитализмнинг олтин даврининг охирида эркинлик олди.
Мустақилликка эришгач, мустамлакачиликдан кейинги аксарият мамлакатлар ўз она мамлакатлари томонидан ўзларига юкланган эркин бозор ва эркин савдо сиёсатидан воз кечдилар. Баъзилар очиқдан-очиқ социалистик бўлиб қолдилар (Хитой, Шимолий Корея, Шимолий Ветнам ва Куба), лекин кўпчилик мамлакатлар давлат томонидан бошқариладиган саноатлаштириш сиёсатини қабул қилдилар ва асосан капиталистик бўлиб қолдилар. Ушбу стратегия импорт ўрнини босувчи саноатни яратиш номи билан машҳур бўлди, чунки импорт қилинадиган саноат маҳсулотлари ўзиники билан алмаштирилди. Бунда импортни чеклаш (янги тармоқларни қўллаб-қувватлаш) ёки миллий чегараларда фаолият юритувчи хорижий компаниялар фаолиятини қатъий тартибга солиш орқали маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни устун хорижий рақобатчилардан ҳимоя қилиш орқали амалга оширилди. Ҳукуматлар кўпинча хусусий сектор ишлаб чиқарувчиларини субсидияларди ва хусусий инвесторлар юқори хавф туфайли инвестиция
28
2009 йилда Пол Кругман шундай деб ёзган еди: “Ўттиз йилдан ортиқ йил олдин мен иқтисод йўналиши бўйича магистратура талабаси бўлганимда, синфдошларимдан фақат энг кичик амбициялари молия соҳасида ишлашни хоҳларди. Ўшанда ҳам инвестиция банклари ўз ходимларига ўқитувчилар ёки давлат хизматчиларидан кўра кўпроқ маош тўлаган бўлса-да, гарчи унчалик кўп бўлмаса-да, улар ҳали ҳам банк иши, юмшоқ қилиб айтганда, зерикарли касб еканлигини билишарди.