Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Иқтисодиёт қандай тузилган - Ха-Джун Чанг страница 26
Иккинчиси жуда кўп соҳаларни қамраб олади (масалан, патентлар ва товар белгилари, шунингдек хизматлар савдоси каби интеллектуал мулк ҳуқуқлари) ва ГАТТга қараганда кўпроқ ваколатларга эга. 1993-йилда Ягона бозор лойиҳасининг (тўртта ҳаракат эркинлиги: маҳсулотлар, хизматлар, одамлар ва пул) якунланиши, 1995-йилда Швеция, Финляндия ва Австрия бошқа мамлакатларнинг Иттифоққа қўшилиши билан Европа Иттифоқидаги иқтисодий интеграция янада ривожланди. Натижада эркин (тўлиқ бўлмаса ҳам) савдога кўпроқ мослашган халқаро тизим пайдо бўлди.
Тахминан шу вақт ичида глобаллашув ғояси ўша даврни белгиловчи тушунчага айланди. Албатта, халқаро иқтисодий интеграция 16-асрдан бошлаб давом этмоқда, лекин глобаллашувнинг сўнгги талқинига кўра, бу жараён бутунлай янги босқичга ўтди. Бу алоқа (Интернет) ва транспорт соҳасида (авиация, контейнер ташиш) технологик инқилоблар туфайли содир бўлди, бу эса "масофанинг ўлимига" олиб келди. Глобаллашув тарафдорларининг фикрига кўра, энди давлатларнинг янги воқеликни қабул қилиш ва ички иқтисодиётларини либераллаштирган ҳолда халқаро савдо ва инвестицияларга тўлиқ очилишидан бошқа иложи йўқ эди.
Бу муқаррарликка қаршилик кўрсатганлар узоқ ўтмишни қайтариш ва технологик тараққиётни орқага қайтаришни орзу қилган "замонавий луддитлар" сифатида масхара қилинди (юқорига қаранг). “Чегарасиз дунё”, “Тек дунё” ва “Ягона дунё, тайёрми ёки йўқ” номли китоблар ушбу янги нутқнинг моҳиятини яхши кўрсатиб турибди.
1980-йилларнинг охири ва 1990-йилларнинг бошидаги эйфория узоқ давом этмади. “Жасур янги дунё”да ҳаммаси яхши эмаслигининг биринчи белгиси 1995-йилда Мексикадаги молиявий инқироз эди. Жуда кўп одамлар Мексика молиявий активларига сармоя киритиб, эркин бозор сиёсатини тўлиқ қабул қилиш ва НАФТАни имзолаш орқали бу мамлакат кейинги иқтисодий мўъжизани намойиш этишини кутишган.
Мексикани Қўшма Штатлар ва Канада ҳукуматлари қутқарди (улар эркин савдодаги янги ҳамкорларининг йиқилишини хоҳламадилар).