Иттифоқи кўпчилик тасаввур қилганидан бироз қаттиқроқ бўлган баъзи молиявий қоидаларни ўрнатди (масалан, молиявий операцияларга солиқ, молия секторидаги бонусларга чеклов). Кўпинча ўта бойлар бошпанаси сифатида кўрилган Швейцария 2013-йилда бизнеси ўртача ишлаган раҳбарларга катта миқдорда пул тўлашни ноқонуний деб белгилаган қонунни қабул қилди. Молиявий ислоҳот бўйича ҳали кўп ишлар қилиниши керак бўлса-да, инқирозгача бундай ривожланиш имконсиз деб ҳисобланган.
4. ЮЗЛАБ ГУЛЛАР ОЧИЛСИН.
ИҚТИСОДИЁТНИ ҚАНДАЙ “ЯРАТИШ” МУМКИН
Харидор исталган рангдаги автомобилни олиши мумкин. Бу ранг қора бўлиши шарти билан.
Юзлаб гуллар очилсин, юзта мактаб мусобақалашсин.
Ҳаммасини бошқариш учун битта узукми?
Иқтисодиётга ёндашувларнинг хилма-хиллиги
Аксарият иқтисодчилар барчани ишонтиришга уринаётганларидан фарқли ўлароқ, иқтисодиётнинг фақат битта неоклассик йўналишигина мавжуд эмас. Ушбу бобда мен сизни камида яна тўққизта йўналиш ёки мактаблар билан таништираман. Бироқ бу мактабларни ўзаро бир – бирига душман деб ҳисоблаш мумкин эмас, улар орасидаги чегаралар, аслида, бир оз хиралашган.
Шуни тушуниш муҳимки, иқтисодиёт учун турли хил концептуал моделлар ва тушунтиришлар мавжуд ёки, агар хоҳласангиз, иқтисодни "ҳосил қилиш" мумкин. Ва уларнинг ҳеч бири устунликка даъво қилишга ёки монополияга даъво қилишга ҳақли эмас. Бунинг сабабларидан бири назариянинг ўзига хослигидир. Барча назариялар, жумладан, физика каби табиий фанлар ҳам мавҳум тушунчаларни ҳисобга олиши шарт ва шунинг учун реал оламнинг мураккаб тузилишининг барча томонларини қамраб ололмайди.
Бу шуни англатадики, ҳеч бир назария ҳамма нарсани тушунтира олмайди. Ҳар бирининг кучли ва заиф томонлари бор, у нимани таъкидлагани ва эътиборсиз қолдиргани, турли нарсаларни қандай тушунтираётгани ва улар ўртасидаги муносабатларни таҳлил қилади. Ҳамма нарсани бошқалардан кўра яхшироқ тушунтира оладиган ёки “барчасини бошқарадиган ягона узук” йўқ (“Узуклар ҳукмдори” нинг мухлиси гап нима ҳақида эканлигини тушунади). Бунга шуни қўшимча қилиш керакки, табиатшунослар ўрганадиган фанлардан фарқли ўлароқ, одамлар ирода ва тасаввурга эга. Улар ташқи шароитларга шунчаки муносабат билдирмайдилар, балки утопияни тасаввур қилиб, бошқаларни ишонтириш ва жамиятни турли йўллар билан ташкил қилиш орқали ана шу шароитларни ўзгартиришга ҳаракат қиладилар ва буни кўпинча муваффақиятли амалга оширадилар. Карл Маркс таъкидлаганидек, “Халқ ўз тарихини ўзи яратади”.34 Объекти одамлар бўлган ҳар қандай фаннинг башорат қилиш қобилияти жуда оддий. Табиий фанлардан фарқли ўлароқ, иқтисод қиймат мулоҳазаларини ўз ичига олади, гарчи кўплаб нео классик олимлар сизга фанни қиймат ҳукмларидан холи деб айтишса-да.
Кейинги бобларда мен сизга қандай қилиб техник принциплар ва қуруқ рақамлар
Бироқ у дарҳол "улар буни ўзлари танламаган шароитларда қилишади", деб қўшиб қўйди ва биз ўз муҳитимизни ўзгартираётганимизни, лекин айни пайтда ўзимиз ҳам унинг маҳсулотимиз эканлигимизни таъкидлади.
