Иқтисодиёт қандай тузилган. Ха-Джун Чанг
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Иқтисодиёт қандай тузилган - Ха-Джун Чанг страница 27
Ҳатто Financial Times шарҳловчиси Марин Вулф ва эркин савдо иқтисодчиси Жагдиш Бхагвати каби глобаллашувнинг етакчи тарафдорлари ҳам хорижий капиталнинг ўз бозорларига эркин кириб келишига рухсат беришнинг ақлданлигига шубҳа қила бошладилар. Янги глобал иқтисодиёт билан ҳаммаси яхши бўлмади.
Ушбу инқирозлар бартараф этилгач, глобал молиявий ислоҳот ҳақида гаплар тугади. 1999-йилда Қўшма Штатларга бошқа йўналишда кучли туртки бўлди, машҳур Янги келишув қонунчилиги ва 1933-йилдаги Гласс-Стеагалл қонунининг бекор қилиниши кўринишида тижорат ва инвестиция банкини таркибий жиҳатдан ажратиб турди. Ваҳима учун яна бир туртки 2000-йилда Қўшма Штатларда дотком (Интернет компаниялари) деб аталадиган пуфак пайдо бўлганида содир бўлди, бунинг зарурий шарти яқин келажакда ҳеч бўлмаганда қандайдир фойда олишнинг заррача истиқболига эга бўлмаган ушбу компаниялар акциялари қийматининг асоссиз ўсиши эди.
Тез орада АҚШ Федерал захира тизими интервенсия қилиб, фоиз ставкаларини кескин пасайтириб юборгач ваҳима анча босилди ва бошқа ривожланган мамлакатларнинг марказий банклари ҳам шунга эргашди. Янги минг йилликнинг дастлабки йилларида бой мамлакатларда, айниқса, АҚШда ҳамма нарса муаммосиз кетаётгандек туюлди. Ўсиш яхши бўлмаса ҳам, барқарор бўлди. Кўриниб турибдики, активлар нархи (кўчмас мулк, компания акциялари ва бошқалар) доим юқорига қараб ҳаракат қилишда давом этди. Инфляция пастлигича қолди. Иқтисодчилар, шу жумладан, 2006-йил февралидан 2014-йил январигача Федерал захира раиси Бен Бернанке, иқтисод ниҳоят “ўсиш-қулаш” циклини (ёки иқтисоднинг катта диапазонда юқорига ва пастга ҳаракати) енгган "катта хотиржамлик" ҳақида гапиришди. 1987-йил августидан 2006-йил январигача Федерал захира раиси бўлган Алан Грэнспан чуқур ҳурматга сазовор бўлган ва Маестро деб аталган (бу Боб Вудворд томонидан ёзилган таржимаи ҳол тарзда абадийлаштирилган). Бу одам алкимёгарнинг маҳоратига эга эди, у инфляцияни кучайтирмасдан ва молиявий муаммоларни келтириб чиқармасдан доимий иқтисодий ўсиш(бум)ни бошқара олди. 2000-йилларнинг ўрталарида бутун дунё Хитойнинг олдинги йигирма йил ичида "мўъжизавий" юксалиши оқибатларини ниҳоят ҳис қилди. 1978-йилда, иқтисодий ислоҳотнинг бошида Хитой иқтисодиёти жаҳон иқтисодиётининг атиги 2,5 фоизини ташкил этди. Бу мамлакат дунёнинг қолган қисмига жуда кам таъсир кўрсатди: унинг глобал маҳсулот экспортидаги улуши атиги 0,8 фоизни ташкил этди.
2007-йилга келиб, тегишли кўрсаткичлар 6 ва 8,7 фоизга ошди. Нисбатан табиий ресурслар билан таъминланмаган, аҳоли сонининг ўсиши билан Хитой бутун дунёдан озиқ-овқат, минераллар ва ёқилғини сўриб олишни бошлади ва унинг ўсиб бораётган вазнининг глобал миқёсдаги таъсири энди кучлироқ сезилди. Бу Африка ва Лотин Америкасидан табиий ресурсларни