киһи суох эрдэҕинэ, тоҕус ураһаннан кэлэннэр, тоҥустар түспүттэр. Тиит Ураһа диэн билигин ол сир. Ол кэлиилэригэр аҕыйах саха баар эбит. Сэриилэспиттэр балар. Биһиэннэрэ ох сааннан киирсибиттэр. Хотторбуттар сахалар. Били тоҥустарга.
Һоччоҕо даҕаны улахан өйдөөх дьоннор бааллар эбит. Былыргы ньүкэн үйэҕэ. «Бу үчүгэй сирбитин былдьаары гыннылар. Хайдах арахсыбат сүбэни булабыт», – диэбиттэр. Хотторон бараннар. «Хоттордубут, эһиги тойон буоллугут», – диэн тохтоппуттар сэриини. Албыннаабыттар.
Бу дойдуларын дэлби уоттууллар. Уот анньаллар. Кэрийэ сылдьаннар. Дьэ, били лабыктаны олоддьу уот сиэн кэбиһэр, эһэр. Тоҥустар, табаларын куоттаран, дьэ, үөһэ тахсаллар. Бу Марханы өксөйөн. Моркуоку диэки тиийэллэр. Дьэ, онно тиийэннэр, олохсуйаллар. Ити Ээйигинэн тобохторо, сыдьааннара олордохторо дии.
ДЬЫҤКЫЫДА ОЙУН КЫАЙТАРЫЫТА
Хаалыҥнар төрдүлэрэ Дьыҥкыыда ойун диэн. Дагдайар диэн ааттаах күүстээх убайдааҕа үһү. Итиэннэ биир бырааттааҕа үһү. Ол Долоон ойун диэн үһү. Ууһаан-тэнийэн олороллор. Туспа түбэ. Мантан алта көстөөх сиргэ. Хаалыҥ диэн түбэ.
Баһылай Оҕонньор хамначчыта Айанньыт Уола диэн киһи киллэрэн испит били биэни. Сэтиилэнэн. Били Дьыҥкыыда ойунтан. Кыстата иитиэххэ биэрбитин Баһылай Оҕонньор туттаран ылар. Хамначчытынан. Айахтарын быһар. Һити биэттэн төрүөттээн, дьэ, олохторо эстэр. Баай киһи ойуну кыайар. Дьоллоох киһи кыайар эбит. Өлбүт Үрэҕэ диэн баар. Ол иһэн биэтэ онно өлөр. Онтон дьиэтигэр тиийэн кэлэр. Били баай киһиэхэ. Атын сургуйга баайар. Киэһэ буолар. Дьэ, били оҕонньоруҥ, үөһэтээҕи оҕонньор, эһэ буолан кэлэр. Ону дьиэлээх тойон, Баһылай Оҕонньор, сэрэххэдийэн, тэринэргэ барар. Сүгүннүө суоҕа диэн. Онон хааннаах кырбастаах эти дуомугар оҕун төбөтүгэр иилэр. Бэйэтин үс төгүл эргиттэр. Ол кынан баран, ох һаатын бэлэннэнэн олорор. Кэлиэ диэн.
Боруҥуй буолуута, дьэ, оруобуна кэлэр. Били оҕонньор. Эһэ буолан. Кини хараҕар көстөр. Бу ыстаайаҕа турар акка. Сытырҕалыы-сытырҕалыы һөрүөстэргэ дылы кынар үһү. Онтон дьиэ ааныгар кэлэр. Дьиэҕэ киирээри оҥостон эрдэҕинэ, тэйиччи олорон, кыттыһар хонноҕун туһаайан баран, тардан кээһэр. Онуоха «һык» кынарга дылы саҥа иһиллэргэ дылы гыммыт. Һүтэн хаалбыт.
Онтон ол сассыарда көрбүтэ кыраһаҕа хара хаан тохто сытара үһү. Ол аата ол түүн, дьэ, оҕонньор өлөн хонор. Эмээххинигэр кэпсиир: «Дьэ, һиэтилэр. Тоһуйан. Мин һубу өлөбүн. Дойдуну былдьаһыҥ», – диэбит. Ону эмээххинэ: «Хайдах дойдуну булан киириэхпитий?» – диэбит. «Мин һирдиэҕим. Дойдулуур һуолгут төрдө бу баар», – диэн ыйан биэрэр. «Хара һуор буоламмын, даллаҥалаан иһиэҕим. Иннигитигэр. Ону батыһан иһээриҥ. Онтон, дьэ, буруо көстөр сиригэр тиийдэххитинэ, мин сүтэн хаалабын. Ыалы буллаххытына, бэйэҕитин бэйэҕит билиниэххит».
Бу түбэҕэ атын ыал һуоҕа үһү ол кэмҥэ.
«Дойдуттан таххан, өлүкпүн харайдыннар», – диэбит.
ААРЫМА ЭБЭ
Оҕо һыддьан айа тартым. Куобах орохтообутугар. Итиэннэ тиистээх бөрө капкаанын уурдум. Кэллэҕим аайы көрөн барар. Куобах. Иккитэ көрөн бартын кэннэ түһээтим.
Арай биир араҥас үрдүгэр
