өйдөөн, чарапчыланан көрөн баран «Тоҕо кыраларай, сүөһүлэр дуу, тугуй дуу?!» – диэн сөхпүтэ үһү. Дьиэтигэр үс киһи олорорун көрбүт да, тугу да саҥарбатах, хайыһан да көрбөтөх. Эмээхсинэ улахан баҕайы буор күөстэн улахан мас кытахха балык хоторон биэрбитин, аҕыйахтык сапсырыйбыт уонна, көхсүн этитэн баран: «Хантан сылдьар оҕолоргутуй?» – диэн ыйыппыт. «Дьокуускайтан сылдьабыт», – диэбиттэр. Онуоха: «Быы, тоҕо кыраларай. Дьокуускайтан сылдьабыт диэхтииллэр ээ», – диэбит.
Бу үс киһиттэн саамай бэртэрэ Бүгүллэ Хара диэн эбит. Ол эппит: «Эйигин кытта күөн көрсө, хол былдьаһа, буут мэмэһээннэһэ кэллибит», – диэбит. Ону истэн, күлэ түспүт уонна эмээхсинигэр этэн, хоспохтон охсуһууга, тустууга кэтэр иэн иҥииринэн хоһуланан тигиллибит сарыы, тураҕас сыалыйатын киллэттэрэн кэппит. Уонна этэр: «Ааттаан-суоллаан кэлэн баран, туох көр-нар оонньуунан оонньоору кэллигит, дойду дьоно?» – диэбит. Онно Бүгүллэ Хара: «Тарбах тардыһыахпыт», – диэбит. «Умсары садьыйдахпына, сиргэ сээкэйгитин өлөрдөххүтүнэ, кыыһырымаҥ», – диэбит.
Икки кыраларын кытта тарбах тардыһан, илиитин төбөтүнэн сиргэ умса садьыйталаабыт. Онтон Бүгүллэ Хара киирбитин иккис тардыытыгар, төҥкөйөн баран, иннин диэки сүүрбүт. Ол кэнниттэн Бүгүллэ Харалыын тустубуттар. Саҥа тустаары тарбахтарын төбөтүнэн тутуһан иһэн, Чолоһуйа хараҕын кырыытынан көрбүтэ, икки батыйа көхсүн хараҕар түһэн иһэр. Чолоһуйа, кылана түһэн баран хоспоххо батыйатын ыла сүүрэн киирэн эрдэҕинэ, үс киһитэ куттананнар, аттарын миинэн, күөлү кытыытынан куотан истэхтэринэ, хаһыыра-хаһыыра сыссан, ситиэх буолан истэҕинэ, эмээхсинэ сүүрэн кэлэн, иннигэр бүөлүү түспүт уонна эппит: «Тохтоо, болхой. Эн ити дьоннору өлөрдөххүнэ, элбэх киһилээх сэрии кэлэн, биһигини суох гыныахтара. Онон тыыннаах бардыннар. Тохтоо», – диэн көрдөспүт. Эмээхсинин тылын ылынан, төннүбүт.
Иван Самойлович Степанов. Ньурба, Үөдэй нэһилиэгэ. 1982 с. кэпсэтэрбэр 62 саастааҕа.
ОҔУҺУНАН…
Аан бастаан Тыгын саҕаттан, Тыгынтан куттанан, күрээн кэлбиттэр. Сатаҕа олохсуйбуттар. Олоруҥ буоллаҕына тимир ууһа, мас ууһа – мындыр дьоннор сайдан испиттэр.
Ити Хаҥалас эбэтин кытыытыгар Ойоҕос диэн киһи олорбут. Ол буоллаҕына, былыргы ыраахтааҕы суола диэн харчыны хомуйан баран, Дьокуускайга киллэрэн туттарар эбит. Оҕуһунан. Онно үс хонугунан тиийэр эбит.
Иннокентьев Афанасий Николаевич (1909). Марха улууһа, II Бордоҥ нэһилиэгэ. 1982 с. суруйбутум.
ДААДАППЫЙ ОҔОННЬОР
Былыр Тыалыкы баайа Бэкэй Оҕонньор 700 сүөһүлээх байан олорбута үһү. Мэҥэдьэк күөл кытыытыгар. Өтөҕө Бүдүргэй Бэс анныгар Бэкэй күөлэ диэн баар билиҥҥэ дылы.
Күрүөҕэ-хаһааҕа киирбэт кыыл атыырдааҕа үһү. Онтун абааһы көрөн, күһүн тутан сиэри сылгыһытын Даадаппый оҕонньору соруйбут. Үйэтин тухары таас дьүлэй оҕонньор. Ону хаста даҕаны, өйдөтө-өйдөтө, этэ сатаабыт: «Оҕуур быаҕын сырыһыннарар атыҥ агдатыгар баайан баран, атыыр моонньугар быраҕаар».
Ону кыайан өйдөөбөккө: «Бэйэм агдабар дуо?» – диэбит.
