Капитан Грант болалари. Жюль Верн

Скачать книгу

odam diqqat bilan quloq solsa-da, hech narsa deb javob bermadi.

      ‒ Tushunmayapti, – dedi geografiya olimi.

      ‒ Talaffuzingiz yomon shekilli, – deb o‘z taxminini bildirdi mayor.

      ‒ Ehtimol. Juda qiyin til ekan-da, savil!

      So‘ng Paganel maqtovli jumlasini yana takrorladi, lekin baribir yana hech natija chiqmadi.

      ‒ Bo‘lmasa, boshqa narsa deb ko‘raychi, – dedi geografiya olimi va shoshmay, o‘qituvchilardek salmoqlab, patagoniyalikdan so‘radi:

      ‒ Sem duvida, um Patagao?64

      Patagoniyalik yana jim turaverdi.

      ‒ Dizeime!65 – dedi Paganel.

      Patagoniyalik yana miq etmadi.

      ‒ Yos compriendeis66, – dedi Paganel tomoqlari yirtilib ketguday baqirib.

      Hinduning hech narsa tushunmayotgani aniq edi, chunki u nihoyat ispanchalab javob berdi:

      ‒ No comprendo67.

      Endi hayron bo‘lish navbati Paganelga keldi, u asabiylashib, ko‘zoynagini peshonasidan ko‘zi ustiga tushirdi.

      ‒ Bu badbaxt tildan bir og‘iz so‘z tushunsam o‘lay agar! – dedi u. – U araukan tilida so‘zladi shekilli.

      ‒ Yo‘g‘-e, – dedi Glenarvan, – u hech shubhasiz ispan tilida gapirdi.

      So‘ng patagoniyalikka burilib qarab yana:

      ‒ Espanol?68 – deb so‘radi.

      ‒ Si, si69, – deb javob berdi yerlik.

      Paganel hayron bo‘lganidan qotib qoldi. Mayor bilan Glenarvan yer ostidan bir-birlariga qarab olishdi.

      ‒ Menga qarang, olim do‘stim, – deb gap ochdi salgina jilmayib mayor, – siz o‘zingizga monopoliya qilib olgan parishonlikning qurboni bo‘lgan ko‘rinasiz yana.

      ‒ Nima? Nima dedingiz? – dedi hushyor tortib Paganel.

      ‒ Gap shundaki, patagoniyalik hech shubhasiz ispan tilida gapiryapti.

      ‒ U-ya?

      ‒ Ha, u! Tasodifan, siz ispan tili deb, boshqa biron tilni… – Mak-Nabbs so‘zini tugatolmadi. Paganel yelkasini qisib va «Ey!» deb qichqirib, uning so‘zini bo‘ldi.

      ‒ Juda oshirib yubordingiz, mayor, – dedi Paganel quruqqina qilib.

      ‒ Nima uchun uning tiliga tushunmayapsiz bo‘lmasa? – deb so‘radi mayor.

      ‒ U ispan tilida yaxshi gapirolmas ekan, shuning uchun tushunmayapman, – deb javob berdi jahli chiqa boshlagan geografiya olimi.

      ‒ Demak, o‘zingiz tushunmaganingiz uchungina u tilni yaxshi bilmas ekan deb o‘ylayapsizmi? – deb xotirjamlik bilan so‘radi mayor.

      ‒ Menga qarang, Mak-Nabbs, – deb gapga aralashdi Glenarvan, – bunday bo‘lishi mumkin emas. Do‘stimiz Paganel har qancha parishon bo‘lmasin, har holda bir til o‘rniga ikkinchi tilni o‘rganadigan darajada emas.

      ‒ Bo‘lmasa, azizim Eduard, siz yoki siz o‘zingiz muhtaram, Paganel, tushuntirib beringlar, bu nima gap o‘zi?

      ‒ Men hech narsani izohlab o‘tirmayman: men isbot qilaman, – dedi Paganel. – Mana bu men ispan tilini o‘rganish uchun har kuni foydalanadigan kitob. O‘z ko‘zingiz bilan ko‘ring, mayor, o‘shanda men sizni aldamayotganimga ishonasiz.

      Shunday deb Paganel o‘zining son-sanoqsiz cho‘ntaklarini titkilay boshladi va bir necha minutdan keyin juda titilib ketgan bitta kitobni chiqarib, ishonch bilan mayorga uzatdi. Mayor kitobni olib, ko‘zdan kechira boshladi.

      ‒ Bu nima degan asar? – deb so‘radi u.

      ‒ Bu «Luiziada», – deb javob berdi Paganel, – ajoyib qahramonlik poemasi, unda…

      ‒ «Luiziada» dedingizmi? – dedi Glenarvan.

      ‒ Ha, do‘stim, ulug‘ Kamoens yozgan «Luiziada»ning xuddi o‘zginasi.

      ‒ Kamoens deysizmi? – deb takror so‘radi Glenarvan. – Bechora do‘stim, Kamoens portugaliyalik-ku, axir! Siz keyingi olti haftadan beri portugal tilini o‘rganayotgan ekansiz!..

      ‒ Kamoens… «Luiziada»… Portugal tili… – deb g‘uldurab qoldi Paganel.

      Uning ko‘zoynak ostidan chaqnab turgan ko‘zlari qorong‘ulashdi, atrofini o‘rab turgan hamrohlarining birdan qah-qah urib yuborganlari qulog‘ini kar qilayozdi.

      Patagoniyalik pinagini ham buzmadi. U ko‘zi oldida bo‘layotgan, lekin o‘zi tushunolmayotgan bu ishlarning nima bilan tugashini sabr bilan kutib, jim turardi.

      ‒ Obbo, men tentag-ey, ovsar-ey, – dedi nihoyat Paganel. – Ana xolos! Demak, haqiqatan ham shunday bo‘pti-da! Buni men qilibman-a, men! Bu qanday badbaxtlik, axir! O‘zingiz bir o‘ylab ko‘ring: Hindistonga keta turib Chilidan chiqib qoldim! Ispan tilini o‘rganayapman deb, portugal tilida gapirib yuribman! Bunisi endi juda o‘tib ketdi! Agar ish shunday davom etaversa, bir kunmas bir kun derazadan sigaramni tashlab yuborish o‘rniga o‘zimni otib yuboraman-ku!

      O‘z muvaffaqiyatsizligiga bunday munosabatda bo‘lganini, o‘zining kulgili bir holga tushib qolganiga bo‘lgan munosabatini ko‘rib, kulmaslikning iloji yo‘q edi. Buning ustiga kulgini eng oldin Paganelning o‘zi boshlab berdi.

      ‒ Kulinglar, do‘stlarim, chin yurakdan kulinglar! – derdi u. – Lekin ishoninglarki, o‘zimning bu ishimga hammadan ham ko‘proq o‘zim kulaman! – deb u shunday qah-qah urib kular ediki, butun dunyoda bironta ham olim bunchalik kulmagan bo‘lsa kerak.

      ‒ Lekin, nima bo‘lganda ham, biz tarjimonsiz qoldik, – dedi mayor.

      ‒ Yo‘q, unday umidsizlikka tushmang, – dedi Paganel, – portugal tili bilan ispan tili bir-biriga shunday o‘xshashki, ko‘rganingizdek, men hatto ularni chalkashtirib ham qo‘yibman, lekin bu o‘xshashlik o‘z xatoimni tez tuzatishga yordam beradi, yaqin kunlarda bu azamat patagoniyalikka o‘zi juda yaxshi egallagan ispan tilida tashakkur bildiraman.

      Paganel yanglishmadi: bir necha minutdan so‘ng u hindu bilan bir necha og‘iz so‘zlasha oldi. Geografiya olimi uning ismi Talkav ekanini ham bilib oldi. Talkav degani araukan tilida «momaqaldiroq sochuvchi» degan ma’noni bildirar ekan. Aftidan, bu nom unga miltiqdan yaxshi foydalana olish tufayli berilgan edi.

      Lekin Glenarvanni hammadan xursand qilgan narsa patagoniyalikning kasbi yo‘l boshlovchi ekani bo‘ldi, yo‘l boshlovchi bo‘lganda ham qanday deng – pampaslarda yo‘l boshlovchi. Patagoniyalik bilan uchrashuv ayni muddao bo‘ldi, hamma ham endi ekspeditsiya muvaffaqiyat bilan tugaydi deb ishonar, shuning uchun kapitan Grantning qutqarilishiga hech kim shubha qilmas edi.

      Sayohatchilarimiz

Скачать книгу