келганлари бор. Уларнинг маҳаллий халқ билан муносабати 1966 йилда келганлардан тубдан фарқ қиларди. Аввал келганларда маҳаллий халққа ҳурмат бор эди ва ҳурмат кўрардилар. Кейингиларидан маданиятни талаб қилишнинг фойдаси йўқ эди. Чунки уларнинг кўпчилиги мен қурилишда дастлаб танишганим Шомил ва унинг дўстлари тоифасидан эди. Шаҳарда майхўрликнинг, жинсий хасталикнинг авж олгани фикримга далил бўлар. Улар қурилиш ашёларини кепак баҳосида пуллашар эди. Костромалик қурувчидан ярим шиша ароққа бир машина бетон ёки пишиқ ғишт сотиб олиш мумкин эди. Аҳвол шу экан, улар қурган уйларнинг сифати қандай бўлгани маълум.
Совет Иттифоқи яксон бўлгач, европалик қадрдон қўшниларимизнинг кўплари кўчиб кета бошлашди. Уларнинг аксари 1966 йилда келган “ҳашарчи”лар эди. Кўнгилни хира қиладиган жойи шундаки, уларнинг кўплари “шунча йил сизларнинг сувингизни ичдик, тузингизни едик, биздан рози бўлинг”, деб хайрлашишмади. Уйларини хусусийлаштириб олишгач, қиммат баҳоларга сотдилар-у, она юртларига “қочоқ” сифатида қайтиб бордилар. Бу ҳақда Россия телевиденияси кўп марталаб кўрсатди, хабарингиз бордир. Бу ношукурларни қарангки, бизларни ёмонлаб, “қочоқ” сифатида қайтса, ҳукуматидан ёрдам пули оларкан. Озгина пул деб туз ҳақини унутди. Мен бу ҳақда “Иванич” деган ҳикоя ёзиб эдим. Бу борадаги дардимни шу ҳикояга сингдирганман, кўзингиз тушса, ўқиб кўрарсиз.
Мазкур сатрларни ўқигач, айримларда менинг “миллатчилик” иллатим ошиб-тошиб кетганга ўхшаб туюлиши мумкин. Йўқ, мени тўғри тушунинг. Менинг ҳеч қайси миллатга нисбатан ғаразим йўқ. Аввалроқ айтганимдай, миллатидан, динидан қатъи назар, ҳар бир кишини Одам ато билан Момо Ҳаввонинг фарзанди сифатида, яъни ўз биродарим сифатида кўраман. Мен руслар ёки украинлар билан жон қўшни бўлиб яшашга қарши эмасман, мен советлар юритган миллий сиёсатга қаршиман.
Донишманддан сўрадилар: “Қайси одам, қайси миллат афзал?” Донишманд икки кафтига тупроқ олиб: “Қайси кафтимдаги тупроқ афзал?” –деб сўради. Кейин кафтларидаги тупроқни бир-бирига аралаштириб дедики: “Икки ҳовучимдаги тупроқнинг бир-биридан фарқи бўлмагани каби, ҳамма халқ, ҳамма миллат бир-бирига биродардирлар”. Ўз миллатини севиш, ардоқлаш, керак бўлса жонфидо қилиш иллат эмас, балки ўзга миллатни пастга уриш, хорлашга интилиш иллатдир. Ўтган жамиятда шу нуқтада катта хатоликларга йўл қўйилди. Ўз миллатини севганларнинг “халқ душмани” деган туҳмат билан қамалганлари, отилганларини, баёнимда такрор бўлса ҳам, яна ёдга оламан.
Шукурки, бугунги милий сиёсат бутунлай бошқача, таъбир жоиз бўлса, бу сиёсат “тириклик суви” билан суғорилган. Бугунги миллий сиёсат йўналишида хизмат қилиш ҳар бир ўзбекистонликнинг бурчи. Муҳтарам президентимизнинг “Шу азиз Ватан барчамизники!” деган ҳаётбахш шиори ҳар биримизнинг қалбимизга кўчиши керак.
Менинг миллий масалага муносабатимни тўғри тушунишингиз учун айрим воқеаларни эсламоқчиман.
1980 йили Москвада
