мен эсам ўзбек тилида сўзлашувчи мусулмон миллатиданман.
Худди шундай мисолни, яъни Тожикистонда яшаган ўзбек ижодкорларининг фазилати ҳақидаги ибратли воқеаларни тожикистонлик дўстларимиз ҳам айтиб беришларига ишонаман.
Фарғона фожиаси кунлари Францияда чиқадиган “Юманите” газетасининг мухбири мен билан суҳбатлаша туриб: “Ўзбеклар билан туркларнинг бу хилдаги тўқнашуви бизлар учун кутилмаган бўлди. Арманилар билан Озарбайжонлар урушидан сўнг Ўрта Осиёда ўзбеклар билан тожик-лар зиддияти бошланишини кутган эдик”, – деди. Унинг бу гапини хотиржамлик билан тинглаш мумкин эмас. У шунчаки гапирмади бу тахминини. Таъбир жоиз бўлса, бу “чойхонанинг гапи” эмасди. Хорижда бизларнинг ҳар бир кунимизни диққат билан кузатадиган мутахассислар, илмий даргоҳлар бор. Ҳамонки, улар шу фикрга келган эканлар, демак, асослари бўлган. Асослари, назаримда, тарихни талашувчи нодон зиёлиларнинг ҳаракатида бўлса керак. Халқ айнан шу нодон зиёлилар кетидан боради, деб ўйлашган. Худога шукурки, ундай эмас.
Бугун собиқ иттифоқ ҳудудида юз бераётган фитналар бизларни ақл билан иш юритишга даъват этади. Жон қўшнилар, жигарлар орасида нифоқ чиқиши кимларга керак? Жомий ва Навоий ҳазратлари авлодига, Махтумқули, Абай ва Тўхтағул авлодига мутлақо керак эмас!
Тошкент зилзиласи баҳонасида бунчалар четлашиб кетишингиз шартмиди, деб танбеҳ беришингиз ўринли. Лекин гап шундаки, табиий офатлар олдида одамзод ожиз. Лекин ўзининг нодонлиги оқибатида юз берадиган маънавий-руҳий офатларнинг олдини олиш мумкин. Агар олди олинмаса, бу офатнинг фожиаси табиий офатникидан даҳшатлироқ бўлади. Зилзилада йиқилган бинолар тез ойларда ёки йилда тикланади. Дарз кетган деворлари қайта сувалади. Лекин маънавий-руҳий офат натижасида дарз кетган қалбларни шифолаш узоқ йилларни талаб этади. Шундан эҳтиёт бўлишни таъкидлаган ҳолда, ижозатингиз билан яна олт-мишинчи йилларга қайтаман.
“Тўқиб бахт куйини ва бахтсизлик куйини”
Зилзиладан кейинги қурилиш ишлари авжга чиқди. Кўп идоралар жойлашган бинолар бузила бошланди. Хусусан, Ёзувчилар уюшмасининг биноси бузилиб, Навоий кўчасидаги 30-уйга кўчиб ўтдилар. Бундаги таҳририятларда ишловчилар кўп хоналарини бўшатиб бердилар, тўрт кишига мўлжалланган хоналарга саккиз кишидан жойлашиб, хизматларини давом эттирдилар. “Шарқ юлдузи” ва “Звезда Востока” журналларининг таҳририяти ҳам шу бинога кўчиб ўтди. Бундан қувондим, чунки Навоий кўчасидаги 30-уй энди тўла маънода ижод марказига айланган эди. Узоқдан кўриб юрганим ижодкорларни энди яқиндан кўриш, ҳатто, саломлашиш бахтига эришиш имкони туғилди.
Бир куни хонада ёлғиз ўтириб эдим, эшик очилиб Ғафур Ғулом кўриндилар. Довдираб қолдим.
– Телефонинг ишлаяптими, Олмаотага қўнғироқ қилса бўладими? – деб сўрадилар.
Кейин диванга ўтирдилар-да, чўнтакларидан дафтарча чиқариб, Олмаотадаги
