кечади. Капитал деган юҳонинг қудрати шу қадар кучли ва жозибалики, халойиқ рўёсида ҳам кўрмаган, ҳеч қандай эътиборга арзимайдиган бир одамни гулдурос қарсаклар ила олқишлашга, ҳурматга нолойиқ кишини иззатлашга ва инсон каби гаплашиб бўлмайдиган бири билан яқинлашиб, муросаю мадора қилишга мажбур этади.
Аслида сиёсат деб шуни айтадилар. Сиз бу ўйиндан не қадар узоқ турмоққа ҳаракат этманг, бироқ бу гирдоб сизни ўз домига тортаверади. Жамият ва халқнинг ахлоқи эса ана шу сиёсатнинг не қадар ахлоқли ва ахлоқсизлиги билан белгиланади.
Одатда сиёсатчилар ва актёрлар табиатан, феъл-атворан бир-бирларига яқин турадилар. Бири театр саҳнасидан томоша кўрсатса, иккинчиси тахту саройида туриб иқтидору истеъдодини намойиш этади. Камдан-кам ҳолатларда уларнинг сўнгги томошалари муваффақиятли тугайди. Бунинг сабаби шундан иборатки, ҳар иккиси ҳам саҳнадан ўз вақтида, обрўси борида кетишни билмайди. Уларни аксар ҳолларда мажбурий ёки фожиавий равишда ўйиндан чиқарадилар.
Ёҳуд…
Нодон доно устидан,
Кулмаса қутулмассан.
Нафс бандаси мудом,
Юлмаса қутулмассан.
Ўликдан ҳам ришватни,
Олмаса қутулмассан.
Бошинга бир фалокат,
Солмаса қутулмассан.
Бўйнингга тавқи лаънат,
Илмаса қутулмассан.
Пири муттаҳамликни,
Қилмаса қутулмассан.
Жигар бағрингни мудом,
Тилмаса қутулмассан.
Бир ботир бу чипқонни,
Силмаса қутулмассан.
Ҳақнинг қаҳридан хуни,
Тўлмаса қутулмассан.
Ботилу қотил, золим,
Ўлмаса қутулмассан.
Инсон таназзули у ўзини ўз даражасидан юксак санаганлаган даму дақиқадан бошланади. Бироқ шу пайтга қадар ҳеч бир инсон, шоҳу гадой, чўпону академик, яъни ҳеч кимнинг ақлу заковат, билиму кўникмасининг эксиклигидан нолиганини эшитиб, туймадик. Суҳбатлашсангиз, ўзига эн бўла олмаган киши сизга бўй бўлмоқлик даъвосида дам уради. Ва раҳбарлик, мансабу мартаба курсилари бундай саёз, саводсиз ва калтабин кимсаларнинг ўтиришидан муҳофаза этилмаган.
Шеър тили билан айтганда:
Равон йўл терс тушарса,
Сўқмоққа қолар кунинг.
Яхши сўз қаҳат эрса,
Сўкмоққа қолар кунинг.
Фосиқнинг касби фужур,
Суқмоққа қолар кунинг.
Бошинг чиқмас ташвишдан,
Тўқмоққа қолар кунинг.
Кўнгил инсонисан, ёш,
Тўқмоққа қолар кунинг.
Номардлар ўнгида тиз
Чўкмоққа қолар кунинг.
Фақат ўзига кўзни,
Тикмоққа қолар кунинг.
Аҳли
