қырғыз манаптарына Ұрман бастаған топ келіп жәрдемдеседі. Оның көмегімен қырғыздар Кенесарының жасағын қоршап алады. Қырғыздар Шу өзенінің сол аңғарына судың барлығын жіберіп, Кенесары әскерін сусыз қалдырады. Төрт күндей Кенесары жасағы сусыз, тағамсыз шайқас жүргізеді. Кенесары шақырған әскери кеңес келесі күнге дейін жағдайдың қалыпқа келетінімен үміттендіреді. Түнде әскердің тұрақты емес бөлігі әскер қатарынан қашып кетсе, дулат руынан Сыпатай мен Рүстем билер бастаған әскердің қалған тобы көтерілісті өзгертіп, жау жағына өтеді.
Кенесары мен Наурызбай өздеріне шынайы берілген әскерлерімен қажымай күрес жүргізу арқылы жол табуға шешім қабылдады. Наурызбай батыр өз жасағымен бірге қырғыз манаптарымен күші тең емес ұрыста жау қолынан қаза тапты. Кенесары тұтқынға түсіп, азапталып өлтірілді42. Қырғыз манаптарының қолына мыңға жуық сарбаз тұтқынға түсіп, ел естімеген қатыгездікпен өлтіріледі43.
Кенесары қозғалысының жеңілу себептері. 1837-1847 жылдардағы қазақтардың ұлт-азаттық қозғалысы жеңіліс тапты. Патша үкіметі, қоқандық хан мен қырғыз манаптары қарулы күшінің басым түсуі қозғалыс бағытын шешіп отырды. Жеңілістің орын алуына патша үкіметі тұтандырған және жасанды қолдау көрсетіп отырған жекелеген қазақтар арасындағы алауыздық әсер етті.
Зор залал тигізгендер қатарында патшалық Ресейге қызмет еткен сұлтандар тарапынан болды. Қазақтар арасында үгіт-насихат жүргізіп, қозғалысты басу үшін белсенділік танытты.
Кенесары қолының астына бірігулері тиімді болмаған ірі билердің қатары да ұлт азаттық қозғалысқа кері әсерін тигізіп отырды. Орталықтанған мемлекеттің нығаюынан қауіптенген билер өз мансаптары мен рулық биліктерінен айырылып қаламыз деп қорықты. Сұлтандардың қоластындағы ауылдарды шайқас кезінде қырып жойғанын негізге алып қазақтарды үрейлендірген олар Кенесарыға қарсы үгіт-насихат жүргізіп отырды. Мұндай жағдай Кенесары мен қырғыз манаптары арасындағы шайқаста да қайталанды. Олар Кенесарыға қарсы қырғыз халқын айдап салып отырды.
Әйтсе де қазақтарды отарлық езгіден азат етуге бағытталған Кенесары қозғалысы патшалық үкіметтің Казақстанды отарлау үрдісінің он жылға тоқтатып қоюына үлкен әсер етті. Патшалық үкіметке қарсы қарулы қақтығысқа үш жүз қазақтары мен 10 жылға созылған бүкіл ұлттың қозғалысы қазақтардың қарсылық көрсету барысында еркіндікті сүйгіш халық екендігін айқындады.
Қазақ халқының ортасында ұмыт болған есімдерді қайта оралтқан тұста Абылай ханның немересі, қазақ жүздерінің соңғы ханы Кенесары Қасымұлының есімі де халқымен қайта қауышты.
Есет Көтібарұлы мен Жанқожа Нұрмұхамедұлы бастаған көтеріліс. Ресейдің Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу аймағына қарай бет алуы, Хиуа мен Қоқан хандықтарының жорықтары Есет Көтібарұлы мен Жанқожа Нұрмұхамедов бастаған қозғалыстың басталуына түрткі болды.
Кіші жүз қазақтарының территорияларына басқыншылық жорықтарын
История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. – 3-е изд. – Алматы, 2011. – С. 358.
История Казахстана. В пяти томах с древнейших времен до наших дней. – Алматы, 2001. – Т 3. – С. 353.
