шина (магистраль).
Магистраль (сырт қарағанда сымдар түйіні тәрізді), олар көп сымды сызықты қамтитын, көп разрядты үш шинадан тұрады:
– деректер шинасы (әртүрлі құрылғылар арасында деректермен алмасуға арналған шина);
– адрес шинасы (шина бойынша құрылғыны немесе жады ұяшығын таңдау үшін деректер қайда жіберілуде және қайдан есептеледі);
– басқару шинасы (магистраль бойынша ақпаратпен алмасу мінездемесін анықтайтын, сигналдарды жіберу үшін шиналар).
Шиналардың өткізу қабілеті = шина жиілігі × шинаның разрядтылығы.
Оперативті жады (RАM).
Оперативті жады (RАM) – бұл энергиядан тәуелді жылдам жады (чипсет), мұнда деректі өңдеу кезінде процессор өзіне қажетті программалар мен өңделетін деректерді сақтайды, санайды, жазады.
Жады ұяшығы – процессордың жеке командасымен өңдеуге арналған ақпараттан тұратын ішкі жадының бірнеше тізбектелген байты.
Жады ұяшығының құрамы машиналық сөз болып табылады.
Ішкі жадының байттары нөмірленген. Нөмірлеу 0-ден басталады.
Байттың реттік нөмірі байт адресі деп аталады.
Жадының адрестелу қағидасы: кез келген ақпарат жадыға енгізіледі және оның адресі бойынша алынады, яғни ақпаратты жады ұяшығынан алу немесе орналастыру үшін сіз осы ұяшықтың адресін нұсқауыңыз керек.
Жады ұяшығының адресі ұяшыққа кіретін кіші байтқа тең. Ұяшықтар адресі машиналық сөздегі байттар санына еселіболады.
DRАM (ағылш. Dуnаmiс rаndоm ассеss mеmоrу – Динамикалық жады) мен SRАM (ағылш. Stаtiс rаndоm ассеss mеmоrу – Статикалық жады) физикалық әрекет етуі бойынша ажыратады.
Жадының өткізу қабілеті = деректер шинасының разрядтылығы × жиілік.
Тұрақты жады (RОM).
Тұрақты жады – энергияға тәуелсіз жады түрі, ДК іске қосылған кезде жүктеледі және енгізу-шығарудың базалық жүйесін (ағылш. Bаsiс Inрut Оutрut Sуstеm, BIОS) құрайды. Бұл программалардың негізгі мақсаты: жүйенің құрамы мен жұмысқа қабілеттілігін тексеру және пернетақтамен, монитормен, иілгіш және қатқыл магниттік тасығыштармен өзара әрекетін қамтамасыз ету.
Винчестер (HDD).
Жинақтаушы қатқыл магниттік диск (HDD) – үлкен көлемді деректерді ұзақ уақытқа сақтауға арналған негізгі құрылғы (қатқыл диск немесе винчестер деп те аталады).
Қатқыл дискінің (винчестер) жылдам жұмыс істеуіне әсер ететін параметрлерді атап өтейік:
– дискілердің айналу жылдамдығы (минутына 4,5 айналымнан бастап 12000-ға дейін);
– кэш-жады сыйымдылығы (64 Кбайттан бастап 128 Мбайтқа дейін). Дискілік жинақтауыштарда деректер алмасуын жеделдету үшін Кэш-буфер бар. Кэш-буфер – Кэш-жадының үлкен сыйымдылығы, дискіден оқуға қажеті жоқ ақпаратты сақтауға мүмкіндік береді. Қатқыл дискінің сыйымдылығы 6000 Гбайтқа дейін;
– орташа қолжеткізу уақыты (≈10-13 мс) – блок бастары бір цилиндрден екіншісіне ауысатын уақыт аралығы;
– бөгелу уақыты – блоктың қажетті
