ибне Фазлан – илче сәркатибе.
Батил – гаскәр башлыгының юлчабары.
Габдрахман, Габдулла} – гарәп иле кунаклары (мосафирлар).
Утташ – хан сараеның эчке сакчысы.
Күзәмеш – яшь дәрвиш, камга ярдәм итеп йөри.
Мәликә – әлтабар (ханның) сөяркәсе.
Әдиә, Җәмилә} – сарай кәнизәкләре.
Сөрәнче. – массовка.
Чуралар
Вакыйга борынгы Бөек Болгар ханлыгы ислам динен рәсми кабул итү чорында бара.
Пәрдә ачылганда, кошлар сайрый, җәйнең матур вакытлары, чикерткәләр тавышы ишетелә. Табигать үз кануннары белән яши. Далада, яшел үләннәргә күмелеп, хәлсез ике кеше ята. Алар ерак гарәп илләреннән килгәннәр.
Кәрваннары төрле авырулардан үлеп, үзләре күп кенә Каф тавы халыкларыннан зыян, җәберсенү күргәннәр.
Бу ике кеше – Бөек Болгар шәһәренә сәфәр тотучылар. Хәлләре бетеп, чалкан ятып, аңнарын җуйганнар. Ерактан җайдак чабып килгән тавыш ишетелә. Менә ул килеп тә җитә, атын туктата, атның хуҗасы – хан кызы Сылукай, – аттан төшеп, камчысын җыеп тотып, хәлсез яткан кешеләргә якынлаша.
Сылукай. Әй сез, мосафирлар, кем буласыз? Кайсы кабиләдән? (Җавап бирүче булмый, үз-үзенә сөйләнә.) Әллә үлгән кешеләр инде, үзләре чалкан ятканнар. (Алар янына якынрак килеп, дикъкатьләбрәк карый.) Исәннәр, ахры, сулыш алалар кебек… (Биштәреннән алып, мосафирларның авызларына, битләренә су тамыза…) Болар – чит кабилә кешеләре, ахры, киемнәре дә ят, үзләре дә кара тәнлеләр. Әй сез, мосафирлар, мосафирлар, хәзер, хәзер сезне алырга атлы арба җибәртермен.
Шешәсен биштәренә салып, ашыгып чыгып китә. Ат тояклары тавышы гына ишетелеп кала. Бераздан гарәпләр аңнарына киләләр. Бер-беренә каранып, исәнлекләрен раслап, бит-башларын сыпыралар. Олырак яшьтәгесе Габдрахман исемле, яше – Габдулла.
Габдулла. Остаз, остаз, безгә нәрсә булды?
Габдрахман. Менә бүген бишенче көн, авызымызга ризык кергәне юк. Ачлыкка хәлебез беткән.
Габдулла. Остаз, мин сагым күрдем1. Мәләк әр-раз, Болгар илендәге җир фәрештәсен. Авызыма, битемә зәмзәм чишмәсе суын тамызды.
Габдрахман. Мин дә Габдулла шәкерт сагым күрдем. Хур әл-җәннәт – оҗмах хуры кызы минем дә авызыма, битемә изге зәмзәм чишмәсеннән алган суны тамызды.
Габдулла. Бу ерак, салкын котып ягындагы илгә зәмзәм суы каян килсен?
Габдрахман. Алланың рәхмәтләре иксез-чиксез. Бәлкем, без, шулкадәр авырлыклар кичеп, Аллаһының сынауларын шулай узабыздыр.
Утлар караңгылана, мосафирлар зәңгәр томан эчендә калалар. Кошлар сайрый, чикерткәләр тавышы гына тынычлыкны боза.
Еракта җан-фәрманга ат чабып килгәне ишетелә. Ул – гаскәр башының йомышчысы Батил дигән егет. Ул, хан кызы Сылукайны эзләп, далага чыккан.
Батил тавышы. Сылукай, Сылукай, Җәмилә-ә, Әдиә-ә, еракка китмәгез, ят кешеләрдән сак булыгыз! Тр-р-р, тр-р… Тукта әле, Сылукай, әйтәсе сүзем бар.
Ат тояклары тавышы якыная, йөгереп, көлә-көлә, Сылукай, аның артыннан Батил керә.
Батил.
Сагым күрдем – төш күрдем.
