Сез кемнәр, нинди мәгърип иленнән сәфәр тотасыз?
Габдрахман. Без изге пәйгамбәр Мөхәммәд рәсүлулла иленнән, мөселман мосафирлар булып, алтын кала шәһри Болгарга юлыбыз.
Батил (аптырап). Шулкадәр ерак җирдән җәяүләп килдегезме?
Габдрахман. Ю-юк, безнең кәрваннар бар иде. Каф таулары халыклары безне таладылар, җәберсеттеләр. Икебезгә бер дөя генә калдырдылар. Ул дөябез кыпчаклар даласында үлеп калды.
Батил. Сезнең монда ял итеп ятуыгызны хан кызы Сылукай күргән. Ул сезне Болгар шәһәренә алып кайтырга боерык бирде.
Гарәпләр бер-беренә каранып, күргән сагымнары исләренә төшә.
Габдрахман. Бүз бала, атың ничек була?
Батил. Минем атым Батил була.
Габдрахман. Батил, без, ачлыктан хәлсезләнеп, ял итәргә утырган идек, шулвакытта аңыбызны җуйдык. Сагым томаны аша күргән кебек булды, безгә бер мәләк әр-раз Болгар-йортның җирдәге фәрештәсе авызымызга, битемезгә зәмзәм суы салгач, аңыбызга килдек.
Габдулла. Безгә су бирүче Болгар ханы Алмыш ханның кызы, җир фәрештәсе, Сылукай булган икән. Остаз, остаз, бу бит, – чынлап та, могҗиза. Безне, чит кабилә токымнарын, хан кызы үз куллары белән зәмзәм суы эчертеп мәрттән уяткан.
Батил. Сылукай бу турыда әйтмәгән иде. Ул сезне шәһри Болгарга алып кайтырга әмер бирде.
Габдрахман. Алтын Болгарга еракмы, бүз бала?
Батил. Җәяүлегә җәйге көннең дүртенче чиреге кадәр юл булыр. Атларыгыз ничек була! Болгар-йортка ни йомышыгыз?
Габдрахман. Минем атым Габдрахман, ә бу шәкерт Габдулла исемен йөртә.
Габдулла. Бүз бала Батил, нишләп ул шәһәр алтын Болгар дип атала?
Батил. Алтын Болгар дип, аңа чит ил сәүдәгәрләре шулай зурлап әйтәләр. Чөнки Болгар шәһәрендә алар, яхшы сәүдә кылып, мул ассу алалар3. Әле Ыслау якларында Болгар шәһәре кебек гүзәл кала юктыр. Сәүдәгәрләр Болгар мунчасында көннәр буе кәефләнеп ял итәләр. Болгардагы кебек мунчалар, ташпулатлар күрше кабилә илләрендә дә юктыр.
Бөек болгар осталары кебек әле берәү дә итекләр, читекләр теккәне юктыр. Болгар осталарының булат кылычлары, чакрым ярым очучы утлы укларына, җиз калканнарына тиңнәр юк. Хан кызы Сылукай кебек тә Кара Итил, Чулман, Нократ төбәкләрендә андый чибәр табылмас. Сылукайны Тәңре кызы дип зурлыйлар. Дөрес, Бөек Алмыш хан алай әйтергә кушмый. (Исенә төшә.) Сүзгә мавыгып онытып торам. Менә сезгә тамак ялгарга.
Юл биштәреннән көлчә, ит, кымыз алып, гарәпләргә бирә. Алар, рәхмәт әйтеп, ризыкны кабул итәләр.
Габдрахман. Рәхмәт, бүз бала Батил, Аллаһы Тәгалә каршында зур саваплы бул, теләгән теләгеңә иреш!
Батил. Рәхмәт келәвегезгә! Әйдәгез, бераз тамак ялгагыз да сезне, атка атландырып, алтын Болгарга алып кайтам.
Мосафирлар тәмләп тамак ялгыйлар.
Габдрахман. Батил, Болгар җиренең оҗмах хуры Сылукайга рәхмәт әйтерсең. Без инде шушы хәтфә чирәмнәр өстеннән, оҗмах бакчасындагы кебек гүзәллеккә сокланып, җәяү генә барырбыз.
Батил.
Ассу алалар – файда алалар.
