Той Рып часоў Марцінкевіча разносіў па заможных дамах імпартовыя парфуму, галянтарэю, часопісы – і прадаваў гэта з рук. Аўтары ўпрошвалі Рыпа захапіць на продаж і іхныя кніжачкі. Часам ён ішоў насустрач – кніжкі шмат месца не займаюць, раптам якая мадам і купіць…
“Дамовіўся я з Рыпам, – носіць ён пахнілы,
Памады, пудры загранічныя і мыла, —
Каб ён узяў з сабой і між сваіх тавараў
Насіў і некалькі той кніжкі экзэмпляраў,
Mo пані, што на глупствы многа грошай трацяць,
Купляючы духі, за кніжачку заплацяць…”
Злосны і няшчасны аўтар “Ідыліі” спрабуе прыкрыць патрыятызмам сваю незапатрабаванасьць, сваю крыўду на Парыж і зайздрасьць да тых, хто зьехаў або напісаў нешта вартае. Ва ўсім вінаваты ён, Парыж, які не дае талентам прабіцца…
Там модныя паненкі, панічы і пані
У самым наймаднейшым, дарагім убраньні;
Францускі звычай там, француская і мова,
Свайго радзімага там не пачуеш слова.
Раскошы тыя ўбачыўшы, пачуўшы мовы тоны,
Падумаеш: Парыж тут адчыніў салёны.
I вось прыпамінае хітры італьянец,
Што кніжак некалькі маіх паклаў у ранец,
Наверх ix дабывае, выхваляе, вабіць
З надзеяй, што спакусіцца ўсё ж нехта, мабыць.
Мовы тоны – гэта, відаць, ухваліў бы і сучасны постмадэрніст… Тоны беларускай літаратуры, якія няма каму разгружаць. Перакладчыкі занятыя іншымі мовамі, акуратна расфасаванымі па дзьвесьце грамаў у яркія пакецікі.
Але вернемся да нашых бараноў. Рып ня сьпіць. Ён добры рэклямнік, ненавязьлівы, але зь веданьнем кліента.
І вось нехта з салённых мадэмуазэль з гідлівай цікаўнасьцю бярэ пальчатачнымі пальцамі шэрую тонкую кніжыцу:
«Ah mon Dieu! Як можна мову так паскудзіць!
Кінь гэтыя грымзолы, каб рук не пабрудзіць!
Ня сорам вам хваліць плюгаўства, мілы пане?
Хіба для фурманоў такое вось чытаньне!»
Для фурманоў. Для слуг, “якія засталіся”. Не для Парыжу.
Гісторыя паўтараецца. І наогул, на першы погляд мала што зьмянілася.
Усё так жа менскія мэсьё і мадам не даюць веры, калі чуюць, што ў іхным любімым Парыжы пішуцца нейкія там кніжачкі на мужыцкай мове (забаўна думаць, што ты, мая Ю., таксама пішаш свае вершы на “мужыцкай” мове: а як слушна? Напэўна, на бабскай).
Усё так жа раўнівыя менскія аўтары выведваюць у кнігароў: хоць на адзін асобнік больш прадалося, чым у “калегі”? І якое шчасьце ведаць, што так, больш. Роўна на адзін.
І ўсё так жа раўнівыя вар’яты і вар’яткі з усяго сьвету едуць у свае, прыдуманыя імі парыжы. І зь нейкай безнадзейнай рашучасьцю становяцца тут у адзін рад з даўно памерлымі клясыкамі – якія некалі вось так, як і ты сам, марылі пра гэты горад, бо толькі тут творца можа быць творцам. Парыж нікога ня гоніць з гэтага пахілага
