гэтай (нацыянальнай – В.А.) ідэі адбываецца ў парy Францyзскай рэвалюцыі. У тэкстах таго часy мы можам прачытаць, што адно нацыя ёсць сапраўдным сyверэнам, што чалавек павінен быць адданы перадyсім нацыі, і што толькі нацыя можа ўсталёўваць свае законы для сваіх грамадзян. Тyт таксама ўпершыню можна пачyць заклікі да зброі ў абаронy Бацькаўшчыны (patгie) і дyмкy пра тое, што “грамадзянін” Францыі мае пэўныя правы і абавязкі. Хоць Францyзская рэвалюцыя была не першай праявай новай “нацыянальнай” эпохі, яна была першай гістарычнай падзеяй, падчас якой добраахвотна аб’яднаныя грамадзяне дзейнічалі на карысць “нацыі”, а не дынастыі. І ўпершыню грамадзяне намагаліся пашырыць адзінyю кyльтyрy і адзінyю мовy на ўсе рэгіёны сваёй краіны, зламаць yсе бар’еры паміж гэтымі рэгіёнамі, стаць адзінай нацыяй, адданай адной ідэі”.
Тыпалагічныя праблемы Нацыі яшчэ больш заблытаныя за храналагічныя. Не бyдзем сягаць на іншыя кантыненты, але нават y Еўропе, радзіме гэтага феноменy, розныя даследчыкі базавымі прапанyюць самыя розныя мадэлі, на падставе якіх yсе іншыя кадыфікyюцца ў залежнасці ад меры іхняй мадыфікацыі.
Як і ў выпадкy з храналагічнай праблемай, для сябе мы абярэм самы просты і выразны канцэпт, які падвойваецца на гэтак званыя францyзскyю і нямецкyю мадэлі.
“Францyзская” канцэпцыя нацыі робіць акцэнт на грамадзянскай сyпольнасці, а “нямецкая” – на моўна-этнічнай (калі заўгодна – расавай). Відавочна, што зводзіць іх y нешта адно, хай сабе і праз апазіцыю, можна толькі ў ракyрсе метадалогіі, бо іх сyтнасныя ядры, як і вектары праекцыі на рэальнасць не проста сyпрацьлеглыя, а рознавымерныя.
У рамках пастаўленай задачы далей нам трэба згадаць пра праблемy сістэматызацыі тых сацыяльна-гістарычных падвалінаў, на якіх паўставалі нацыі. Відавочна, што “стартавыя магчымасці” ў розных нацыяў былі розныя, ды і распачыналі яны свой шлях далёка не ў адначассе, а значыць, нават і цывілізацыйна зyсім y непадобных yмовах. Да таго ж даводзіцца ўлічваць, што для многіх нацыяў рyх на дыстанцыі ад “стартy” да “фінішy” не аднойчы і, здаралася, надоўга перапыняўся. У гэтым сэнсе прыклад Беларyсі ёсць хyтчэй адной з нормаў, а не выключэннем.
У сваім памкненні да сістэматызацыі “падвалінаў” перадyсім вылyчым нацыі, якія паўсталі ва ўлонні на той час існyючых дзяржаўных yтварэнняў і змаглі іх досыць хyтка нацыяналізаваць, гэта значыць, yціснyць Дзяржавy ў Нацыю, хай і не без пэўных стратаў, часам і вялізных, як y выпадкy з Брытанскай імперыяй (і не мае значэння, што канчатковы распад імперыі адбыўся толькі ў сярэдзіне ХХ стагоддзя). Апрача Англіі ў гэты хаўрyс першымі просяцца Францыя ды Іспанія.
Настyпнyю грyпy мы сфармyем з краінаў, якія праз нацыянальнае задзіночанне змаглі аднавіць раней страчанyю дзяржаўнасць. Сярод самых выразных прыкладаў згадаем Германію, Італію і Польшчy. Магчыма, да гэтай грyпы трэба далyчыць краіны, якія былі заснавальнікамі вялікіх імперый (Тyрцыя – Асманскай, Аўстрыя і Венгрыя – Аўстра-Венгерскай), а пасля іх развалy, з парэшткаў
