я такі прыстойны, інтэлігентны чалавек і ні аб чым іншым не думаю, як толькі аб сваёй сям’і. Што вы на гэта скажаце? Я ж зусім не задзіра які, скандаліст!
– I шмат вам давялося прыкласці працы, каб раскалашмаціць тую мармуровую дошку? – пацікавіўся Швейк замест адказу. – Ці вы яе раскалолі адным махам?
– Адразу, – адказаў інтэлігентны пан.
– Тады вы прапалі, – задуменна вымавіў Швейк. – Вам дакажуць, што вы да гэтага рыхтаваліся шляхам працяглых практыкаванняў. А кава таго незнаёмага пана, у якую вы плюнулі, была без рому ці з ромам?
I, не чакаючы адказу, высветліў:
– Калі была з ромам, то горш, таму што даражэй. На судзе ўсё падлічваюць і складваюць разам, каб цягнула на злачынства.
– На судзе… – маладушна прашаптаў шаноўны галава сям’і і, звесіўшы галаву, упаў у той непрыемны стан, калі чалавека адольваюць дакоры сумлення.
– А дома ведаюць, што вы арыштаваны, або пачакаюць, калі пра гэта будзе ў газетах? – спытаў Швейк.
– Вы лічыце, што гэта будзе ў газетах? – наіўна спытала ахвяра імянін свайго начальніка.
– Больш чым упэўнены, – прагучаў шчыры адказ, бо Швейк ніколі не меў звычаю утойваць што-небудзь ад суразмоўцы. – Чытачам газет такія звесткі надта падабаюцца. Я сам люблю чытаць гэтую рубрыку пра п’яніц і іх буянства. Нядаўна ў шынку «Ля келіха» адзін госць выкінуў штуку: сам сабе разбіў куфлем галаву. Падкінуў яго ўгару і падставіў галаву. Яго адвезлі, а раніцой мы ўжо чыталі пра гэта ў газетах. Альбо яшчэ выпадак. У Бендлаўцы* я аднойчы даў аплявуху аднаму факелынчыку з пахавальнага бюро, а ён мне аддзячыў тым жа. Каб нас памірыць, вымушаны былі абодвух пасадзіць пад замок, і тут жа з’явілася нататка ў газетах. I яшчэ. У кавярні «У мерцвяка» адзін саветнік разбіў два сподачкі. Дык, думаеце, яго пашкадавалі? На другі дзень таксама красаваўся ў газетах… Вам застаецца толькі адно: паслаць з турмы ў газету абвяржэнне, што апублікаваная нататка вас не датычыць і што з панам, які носіць ваша прозвішча, вы не звязаны ніякімі ні сваяцкімі, ні іншымі адносінамі. А дадому пашліце запіску, каб гэтае абвяржэнне выразалі і схавалі, – потым вы можаце яго прачытаць, калі адсядзіце тэрмін пакарання. Вам не холадна? – спагадліва спытаў Швейк, заўважыўшы, што інтэлігентны пан дрыжыць. – У гэтым годзе канец лета нешта халаднаваты.
– Прапашчы я чалавек! – загаласіў кампаньён Швейка. – Ляснула маё павышэнне!
– Гэта як піць даць, – ахвотна пагадзіўся Швейк. – Калі вас пасля вязніцы назад на службу не прымуць, не ведаю, як хутка знойдзеце вы іншае месца, таму што ўсюды, нават калі б вы захацелі працаваць у скуралупа, запатрабуюць ад вас даведку аб добрых паводзінах. Так-так, хвіліны асалоды, якія вы сабе дазволілі, будуць вам дорага каштаваць. А з чаго будзе жыць ваша жонка з дзеткамі, пакуль вы будзеце сядзець? Ці, можа, ёй давядзецца пайсці з торбай па свеце і вучыць дзетак рознай распусце?
Пачуўся ўсхліп:
