R. Schneider, Filip II, przeł. M. Kalisz, [w:] Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, wybór i oprac. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998, s. 106.
289
Nie–karlista, ale publikujący w karlistowskich periodykach i wydawnictwach.
290
D. Negro, Sobre el Estado en España, Fundación Francisco Elías de Tejada, Marcial Pons, Madrid–Barcelona–Buenos Aires 2007, s. 63.
291
Ibidem, s. 65.
292
P. Calderón de la Barca, Wielki Teatr Świata, [w:] Idem, Autos sacramentales: Wielki Teatr Świata. Magia grzechu. Życie jest snem, przeł. i oprac. L. Biały, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1997, s. 40.
293
La unidad de creencia należy rozumieć nie tylko jako „jedność wiary” (la unidad de la fe) w ścisłym sensie wiary religijnej, lecz również jako wynikającą z niej jedność wierzeń, przekonań, przeświadczeń, jako prawowierną „monoideowość” katolickiego narodu hiszpańskiego.
294
M. Menéndez Pelayo, Historia de los heterodoxos españoles [1882], Ed. Católica, Madrid 1967, s. 1036.
295
QeC, ss. 102–103.
296
Carta de la Princesa de Beira a D. Juan, 15 IX 1861, [w:] HTE, t. XXII, Sevilla 1957, s. 216.
297
Trzeba przyznać, że zarówno „hiszpańskość”, jak „hiszpanizm”, brzmią w języku polskim mało powabnie.
298
F.D. Wilhelmsen, Hispanidad…, ss. 75–76; zob. także: M. Ayuso, Przedmowa do „Umiejętności politycznych (nauka, filozofia i teologia polityczna)”Fredericka D. Wilhelmsena, przeł. J. Bartyzel, http://www.legitymizm.org/ayuso–umiejetnosci–polityczne.
299
F.D. Wilhelmsen, Hispanidad…, ss. 71, 75, 77.
300
Idem, Así pensamos (Un ideario para la Comunión Tradicionalista) [1977], Scire, Barcelona 2011, ss. 53–54.
301
Nazwa ta dotyczy zarówno stowarzyszenia, jak i czasopisma (miesięcznika) wydawanego od grudnia 1931 do czerwca 1936 roku, w którym ukazywały się też w odcinkach rozdziały Defensa de la Hispanidad przed publikacją książkową całości. Czasopismo to jest obecnie systematycznie digitalizowane – zob. http://www.filosofia.org/hem/193/acc/index.htm.
302
Włoski historyk idei Alfonso Botti początki nacionalcatolicismo postrzega w myśli Menendeza Pelayo – zob. Idem, Nazionalcattolicesimo e Spagna Nuova (1881–1975), Franco Angeli, Milano 1992 (przekład hiszp. autora: Cielo y dinero. El nacionalcatolicismo en España (1881–1975), Alianza, Madrid 1993, 2008²).
303
Jako reprezentant tzw. Pokolenia ’98 wyznawał długo poglądy narodowo–liberalne, upatrujące w tradycji katolicko–hiszpańskiej przeszkodę do regeneracji sił narodu, lecz przeżył nawrócenie pod wpływem wieści o horrorze rewolucji bolszewickiej w Rosji; szerzej o jego ewolucji, a także o środowisku Akcji Hiszpańskiej piszę w szkicu Nacional catolicismo i źródła frankizmu, [w:] J. Bartyzel, „Umierać, ale powoli!”. O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815–2000, ARCANA, Kraków 2006², ss. 816–846. Najnowsze ujęcie duchowo–politycznej anabazy Maeztu daje J. Alsina Calvés, Ramiro de Maeztu. Del regeneracionismo a la contrarrevolución, ENR, Barcelona 2014.
304
Ma na to „certyfikat” od karlisty: „Obrona Hispanidad to najlepszy (el mejor) Maeztu i wraz z nim to, co najlepsze w [Pokoleniu] ‘98” – M. Ayuso, Las murallas de la ciudad. Temas del pensamiento tradicional hispano, prólogo del Padre Alfredo Sáenz, Nueva Hispanidad, Buenos Aires 2001, s. 143.
305
R. de Maeztu, Defensa de la Hispanidad, introducción por Federico Suárez, Rialp, Madrid 1998, s. 73.
306
Ibidem, s. 111.
307
Ibidem.
308
Ibidem.
309
Ibidem, s. 288.
310
Ibidem, s. 290.
311
Ibidem, s. 291.
312
Ibidem, s. 199.
313
Ibidem, s. 133.
314
Ibidem, s. 84.
315
Ibidem.
316
Mieli w tym zresztą poprzedników pośród wandejskich chłopów z kontrrewolucyjnej Armii Katolickiej i Królewskiej, którzy na okrzyk „niebieskich” (żołnierzy Republiki): „Niech żyje Naród!”, odpowiadali: „precz z Narodem, niech żyje Król!”.
317
M. Ferrer, Breve historia del Legitimismo Español, Montejurra, Madrid 1958, s. 7.
318
M. Ayuso, Las murallas…, s. 70.
319
Ibidem.
320
Á. d’Ors, Una introducción al estudio del Derecho, Rialp, Madrid 1963, s. 161.
321
A. de Blas Guerrero, Sobre el nacionalismo español, CEPC, Madrid 1989, s. 32; zob. także Idem, Escritos sobre nacionalismo, Biblioteca Nueva, Madrid 2008.
322
Jak w sławnej definicji Ernesta Renana.
323
Zob. QeC, ss. 89–90.
324
Zob. B. Anderson, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, ZNAK, Warszawa–Kraków 1997, ss. 27–36.
325
J. Plumyène, Les nations romantiques. Histoire du nationalisme. Le XIXe siècle, Fayard, Paris 1979, s. 52.
326
Cyt. za: M. Tuñón de Lara, J. Valdeón Baruque, A. Domínguez Ortiz, Historia Hiszpanii, przeł. Sz. Jędrusiak, UNIVERSITAS, Kraków 1997, s. 395.
327
Słowo to – będące odpowiednikiem Christianitas (podobnie jak wł. Cristianitá, portug. Cristandade, franc. Chrétienté, niem. Christentum, ang. Christianity) – piszemy, wbrew zaleceniom polskiej ortografii, majuskułą, dla uwydatnienia różnicy pomiędzy chrześcijaństwem jako religią w dosłownym znaczeniu a „cywilizacją chrześcijańską”, czyli chrześcijaństwem wcielanym w społeczną doczesność. W XIX–wiecznej polszczyźnie był w obiegu równie odpowiedni
– F.D. Wilhelmsen, 