a są nimi umiejętność, rozum, mądrość, rada; drugie umacniają wolę, a są nimi męstwo, pobożność i bojaźń
Boża. Wśród darów intelektualnych szczególnie te trzy wywołują kontemplację wlaną: umiejętność, rozum i mądrość; one bowiem wznoszą duszę ku Bogu w oświeconym rozważaniu Jego wielkości lub w miłosnym podziwie dla Jego dzieł. Pozostałe dary są nazywane „działającymi”, gdyż pobudzają duszę do działania dla Boga lub bycia czynną dla Jego miłości.
Dary doskonalą cnoty, czyniąc je heroicznymi, skłaniając duszę do podjęcia tych czynów, które potrzebują specjalnej siły. Przez łaskę Duch Święty czyni duszę cnotliwą, przez dary heroiczną. Dar mądrości udoskonala cnotę miłości, czyli miłość do Boga, a w konsekwencji do bliźniego. Dary rozumu i umiejętności doskonalą cnotę wiary. Dar rady doskonali cnotę roztropności. Dar męstwa doskonali cnotę męstwa. Dar pobożności doskonali cnotę religijności, która jest cnotą związaną ze sprawiedliwością, gdyż nie ma większej sprawiedliwości niż wychwalanie Boga w Nim samym oraz bliźnim, który jest Jego obrazem. Dar bojaźni Bożej doskonali cnotę nadziei i umiarkowania. Dlatego też dary Ducha Świętego doskonalą trzy cnoty fundamentalne, zwane teologalnymi, ponieważ dotyczą Boga: wiarę, nadzieję, miłość, oraz cztery cnoty zwane kardynalnymi, gdyż są podstawą wszystkich pozostałych: sprawiedliwość, roztropność, męstwo i umiarkowanie.
Gdy przedstawimy oraz objaśnimy pojedyncze dary Ducha Świętego, jeszcze wyraźniej ukaże się związek między nimi a cnotami. Używając porównania – cnota jest niczym tak zwane seryjne urządzenie, dobre i kompletne w swych częściach, które jednak nie może wytwarzać subtelnie wyrafinowanych przedmiotów. Dar jest niczym precyzyjne urządzenie, wytwarzające wyrafinowane i doskonale piękne przedmioty, które mogą być wyprodukowane przez urządzenie seryjne. Na przykład zwykły zegarek pokazuje godziny i jest użyteczny; Omega pokazuje je z większą precyzją… Zwykły samochód jedzie, zwalnia, zatrzymuje się itp., posłuszny biegom, lecz z niejakim wysiłkiem; markowy samochód ma taką doskonałość i elastyczność w obsłudze, że bez szarpnięć i hałasu szybko staje się posłuszny prowadzącej go ręce.
Poszczególne dary Ducha Świętego
Rozważając poszczególne dary Ducha Świętego, zachowamy kolejność ich wyliczania u Izajasza oraz w nauczaniu Kościoła. Zauważmy najpierw, że dary, jako nadprzyrodzone uzdolnienia przygotowujące do osiągania kolejnych etapów na drodze doskonałości przez nadawanie władzom naszej duszy takiej sprawności, iż stają się szybko posłuszne natchnieniom łaski, zakładają ćwiczenie się w cnotach, które są doskonalone przez dary, ponieważ logiczne jest, że nie można doskonalić czegoś, co nawet nie jest zarysowane.
Brak cnót, tak powszechny u dusz, jest zatem przyczyną ich bezowocności w wymiarze nadprzyrodzonym, mimo że zostały bierzmowane. Niestety bardzo rzadko można znaleźć dusze, w których świeci blask darów Ducha Świętego albo zakwita choć jeden z nich. Duch Święty zstępuje na nie w Sakramencie Dojrzałości Chrześcijańskiej i wylewa swe dary, lecz one tkwią w nich niczym boska moc dołączona do władz i właściwie nie stają się uzdolnieniami, jeśli nie są pielęgnowane; nie przechodzą też od mocy do realizacji doskonałej cnoty, chyba że dusze podejmują wysiłek praktykowania cnót fundamentalnych, które te dary doskonalą.
Dary są zatem darmowym wylaniem, lecz wymagają przygotowania i współpracy, czyli pielęgnowania. Dlatego też rozważaniu poszczególnych darów będą towarzyszyły praktyczne sposoby jego pielęgnowania. Podkreślmy kolejny raz, gdyż ma to zasadnicze znaczenie – otrzymujemy dary Ducha Świętego razem z łaską, lecz wówczas są one zwykłymi władzami nadprzyrodzonymi. Nawet malutkie dziecko otrzymujące życie dostaje władze naturalne, które z czasem powinny być rozwijane.
Dary Ducha Świętego zaczynają rozwijać się w duszy pod wpływem łaski aktualnej i wprawiają w ruch cały nadprzyrodzony organizm. Wpływają one, choćby w stanie utajonym, na każdą zasługę. Pełne wykorzystanie darów następuje jedynie przez intensywne praktykowanie cnót, ponieważ dopiero wtedy dusza staje się posłuszna Bogu, wrażliwa na Jego działanie, i może być pobudzana do heroicznych czynów, które są w pełni dojrzałym owocem otrzymanego daru czy darów.
Dar mądrości
Dar mądrości, nad którym pragniemy teraz uważnie się pochylić, jest pierwszym z trzech darów nazywanych intelektualnymi, które bardziej bezpośrednio pomagają w kontemplacji Boga i boskich rzeczy, to znaczy mądrości, rozumu i umiejętności. Ich wspólna cecha polega na tym, że przekazują nam doświadczalne lub prawie doświadczalne poznanie Boskich prawd (lub prowadzących nas do Boga), gdyż dają nam je poznać nie w drodze rozumowania, lecz za pośrednictwem wyższego światła, które pozwala je zrozumieć, jakbyśmy mieli ich doświadczenie. To światło, przekazane nam przez Ducha Świętego, z pewnością jest światłem wiary, lecz jeszcze silniej działającym i oświecającym; daje nam rodzaj intuicyjnego pojmowania tych prawd, podobnego do pierwszych zasad nauki, które są oczywiste jak aksjomaty, na przykład że 4 + 4 = 8.
Dar mądrości jest darem doskonalącym cnotę miłości, a zamieszkuje równocześnie intelekt i wolę, gdyż wypełnia duszę światłem i miłością. Jest najdoskonalszym z darów, to w nim zawierają się wszystkie pozostałe, podobnie jak miłość skupia wszystkie cnoty. Definiuje się następująco: jest darem, który, doskonaląc cnotę miłości, pozwala na poznawanie oraz cenienie Boga i boskich rzeczy w ich najwyższych zasadach, oraz rozsmakowanie się nimi. Przekazuje on człowiekowi światło, które pozwala mu poznać Boga na tyle doskonale, na ile jest to możliwe; przekazuje miłość, dzięki której człowiek kocha i rozumie Boga w najczulszy sposób; przekazuje wewnętrzną zmianę, przez którą cały człowiek zostaje przemieniony w Bogu. Ten dar jest celem wszystkich pozostałych, sprawia, że jesteśmy doskonale szczęśliwi na tym świecie, oraz łączy nas wewnętrznie z Bogiem, ponieważ pozwala nam Go poznać w niewyrażalny sposób.
Dusza otrzymująca to światło jest podobna do ślepca, który odzyskuje wzrok w dojrzałym wieku. Co ten człowiek myślał o świecie, zanim przejrzał? Wierzył w istnienie słońca, księżyca i gwiazd, wierzył, że istnieją drzewa, kwiaty, owoce, ptaki, zwierzęta, wierzył w góry, pagórki, morza i w to wszystko, co było mu opowiadane, a czego mógł w pewnym stopniu doświadczyć przez dotyk, lecz te wszystkie rzeczy nie mogły wzbudzić w nim tej radości i pragnienia, jakie naturalnie rozpalają oglądającą je osobę. I oto w tej głębokiej ciemności, podsuwającej mu być może fałszywe wyobrażenia rzeczy, o których istnieniu wiedział, gdyż wierzył w to, co mu opowiadano, nagle otrzymuje wzrok, widzi słońce, widzi góry, morze, rośliny, kwiaty, niemalże wpada w ekstazę na ten widok, od którego nie chce się oderwać, odczuwając ogromną radość i spełnienie. Tak dzieje się z duszą otrzymującą dar mądrości: najpierw oświecona wiarą wierzyła, że Bóg jest nieskończony, jest niewyczerpanym źródłem każdej doskonałości, nieskończenie potężny, mądry, kochający, dobry, lecz światło jej wiary było zbyt słabe, aby mogło wzbudzić w niej wielką miłość do Boga czy wielkie zadowolenie. Jakaż zmiana następuje w jednej chwili, gdy otrzymuje światło daru mądrości! Boskie doskonałości objawiają się przed nią w wielkim blasku; żyje nimi, jest rozradowana, rozpala się miłością, istnieje jakby poza sobą samą, zanurzona w tym Boskim morzu.
Nie tylko poznaje Boga tak jasno, że wiara w Niego, jaką żywiła, wydaje
