i ironiczna interwencja. Szerzące się plotki, dowcipy, parodie, anegdoty, a nawet piosenki oraz inne formy przede wszystkim demaskują, komentują, dają »nieoficjalną« interpretację oficjalnej rzeczywistości, relatywizują roszczenia partii i drwią ze wszechmocy totalitarnego państwa i jego przywódców”29.
Myślę, że ten opis stosunków między codziennymi opowieściami i oficjalną rzeczywistością w krajach socjalistycznych jest trafny, nawet jeśli trzeba go uzupełnić uwagą, że również oficjalnie proponowany obraz socjalistycznej rzeczywistości najczęściej był przekazywany jako narracja. Bo władza komunistyczna także lubiła opowiadać baśnie, co – jak się wydaje – jest cechą każdej niedemokratycznej władzy, jakby między nią i baśnią istniał bliski związek. Znaczy to, że codzienne opowieści ludzi w krajach komunistycznych można określić nie tylko jako „odpowiedź człowieka na represyjny system społeczny” – jak amerykański folklorysta Alain Dandes opisał funkcję dowcipu politycznego w tych krajach30 – ale też jako reakcję na oficjalną baśń polityczną. Ludzie próbowali stawić opór symbolicznej przemocy, jaką były powszednie baśnie o dobrodziejstwach socjalizmu, o wielkich czynach wielkich wodzów i innych bohaterów czasów wojny oraz pokoju, i tak dalej, przekręcając je żartobliwie, uzupełniając, parodiując, przedstawiając ich bohaterów w śmiesznej sytuacji. Dzięki temu wyraźnie uwidaczniały się sztuczność i nieodparty komizm uroczystego i wzniosłego stylu propagandowej narracji.
Co działo się z powszednią baśnią o polityce w byłych krajach socjalistycznych, kiedy reżim komunistyczny upadł, a kraje te weszły w tak zwany proces transformacji? Na podstawie tego, co piszą o tym Klaus Roth i Radost Ivanova31, można sądzić, że intensywność narracji istotnie się nie zmieniła. Nowością było to, że teraz te opowieści stały się, jak mówi Roth, częścią publicznego dyskursu, nadając barwność hasłom, sloganom, graffiti i innym przesłaniom, jakie pojawiły się na manifestacjach towarzyszących zmianom politycznym w tych krajach. Fakt, iż opowieści te utrzymały się także po upadku systemów komunistycznych, wskazuje jednocześnie, że były one nie tylko wymuszoną reakcją na polityczne represje, ale też rodzajem komunikacji werbalnej, typowej dla społeczeństw z przewagą struktury patriarchalnej32
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.
