czekać na powtórne przyjście Chrystusa, by przezwyciężyć śmierć. Może to zrobić paru geeków w laboratorium. O ile tradycyjnie śmierć była specjalnością kapłanów i teologów, o tyle teraz pałeczkę przejmują inżynierowie. Potrafimy zabić komórki rakowe dzięki chemioterapii albo nanorobotom. Potrafimy wytępić zarazki w płucach za pomocą antybiotyków. Jeśli serce przestaje pompować krew, potrafimy je na nowo pobudzić do działania lekami i wstrząsami elektrycznymi – a jeśli to się nie udaje, możemy wszczepić nowe serce. To prawda, obecnie nie mamy rozwiązań wszystkich technicznych problemów. Ale właśnie dlatego tyle czasu i pieniędzy inwestujemy w badania nad rakiem, zarazkami, genetyką i nanotechnologią.
Nawet zwykli ludzie, którzy nie uczestniczą w badaniach naukowych, przywykli myśleć o śmierci jak o problemie technicznym. Kiedy do lekarza przychodzi kobieta i pyta: „Panie doktorze, co mi jest?”, lekarz prawdopodobnie odpowie: „Cóż, ma pani grypę” albo: „Ma pani gruźlicę”, albo: „Ma pani raka”. Ale nigdy nie powie: „Ma pani śmierć”. Zgodnie uważamy, że grypa, gruźlica i rak to problemy techniczne, na które pewnego dnia możemy znaleźć techniczne rozwiązanie.
Nawet kiedy ktoś zginie w huraganie, wypadku samochodowym czy na wojnie, na ogół uważamy te okoliczności za skutek jakiegoś organizacyjnego niepowodzenia, któremu można było i należało zapobiec. Gdyby tylko rząd przyjął lepszą politykę, gdyby władze samorządowe właściwie wywiązały się ze swoich zadań i gdyby dowódca wojskowy podjął mądrzejszą decyzję, śmierci dałoby się uniknąć. Śmierć stała się prawie automatycznym powodem wytaczania procesów i wszczynania dochodzeń. „Jak to możliwe, że ci ludzie zginęli? Ktoś gdzieś musiał coś schrzanić”.
Zdecydowana większość naukowców, lekarzy i uczonych nadal odnosi się z dystansem do marzeń o nieśmiertelności, twierdząc, że starają się pokonać jedynie ten czy inny konkretny problem. Ponieważ jednak starość i śmierć to nic innego niż rezultat konkretnych problemów, nie istnieje żadna granica, na której lekarze oraz naukowcy się zatrzymają i oświadczą: „Dotąd i ani kroku dalej. Pokonaliśmy gruźlicę i raka, ale nie kiwniemy palcem, by zwalczyć alzheimera. Niech ludzie dalej na niego umierają”. Powszechna deklaracja praw człowieka nie mówi, że ludzie mają „prawo do życia do dziewięćdziesiątki”. Mówi, że każdy człowiek ma prawo do życia, i kropka. Tego prawa nie ogranicza żadna data ważności.
Dlatego ostatnimi czasy rosnąca grupa naukowców i myślicieli coraz bardziej otwarcie mówi, że sztandarowym projektem współczesnej nauki jest pokonanie śmierci oraz obdarzenie ludzi wieczną młodością. Wśród głosicieli tego poglądu wyróżniają się gerontolog Aubrey de Grey oraz wszechstronnie wykształcony wynalazca Ray Kurzweil (laureat amerykańskiego odznaczenia National Medal of Technology and Innovation w 1999 roku). W 2012 roku Kurzweil został mianowany dyrektorem do spraw inżynierii w Google’u, a rok później Google powołał do życia spółkę pod nazwą Calico, której misję określono jako „rozwiązanie problemu śmierci”26. W 2009 roku innemu gorącemu zwolennikowi znalezienia sposobu na nieśmiertelność, Billowi Marisowi, Google powierzył nadzorowanie funduszu inwestycyjnego Google Ventures. W udzielonym w styczniu 2015 roku wywiadzie Maris mówił: „Jeśli pytacie mnie dzisiaj, czy to możliwe, by dożyć pięciuset lat, odpowiedź brzmi: tak”. Swoje śmiałe twierdzenie Maris wspiera mnóstwem żywej gotówki. Google Ventures inwestuje 36 procent ze swojego wartego dwa miliardy dolarów portfolio w start-upy zajmujące się naukami przyrodniczymi, między innymi w kilka ambitnych projektów przedłużających życie. Używając analogii do futbolu amerykańskiego, Maris tak mówił o walce ze śmiercią: „Nie próbujemy zyskać paru jardów. Próbujemy wygrać mecz”. Dlaczego? Ponieważ, jak mówi Maris, „lepiej żyć, niż umierać”27.
Tego rodzaju marzenia mają też inni luminarze z Doliny Krzemowej. Współzałożyciel PayPala Peter Thiel wyznał niedawno, że zamierza żyć zawsze. „Sądzę, że są prawdopodobnie trzy główne sposoby podejścia [do śmierci] – wyjaśniał. – Można ją zaakceptować, można jej przeczyć albo można z nią walczyć. Myślę, że w naszym społeczeństwie dominują ludzie, którzy są skłonni albo do zaprzeczania, albo do akceptacji, a ja wolę ze śmiercią walczyć”. Wielu ludzi będzie przypuszczalnie odrzucało takie stwierdzenia, uważając je za fantazje właściwe nastolatkom. Jednak Thiela należy traktować bardzo poważnie. To jeden z odnoszących największe sukcesy i najbardziej wpływowych przedsiębiorców w Dolinie Krzemowej, którego osobisty majątek szacuje się na 2,2 miliarda dolarów28. Widać to gołym okiem: nadchodzi nieśmiertelność, a więc koniec z równością – nie wszystkich będzie stać na walkę ze śmiercią.
Zawrotny postęp dokonujący się w takich dziedzinach, jak inżynieria genetyczna, medycyna regeneracyjna i nanotechnologia, prowokuje jeszcze bardziej optymistyczne przepowiednie. Część ekspertów uważa, że ludzie pokonają śmierć do 2200 roku, inni mówią, że do 2100. Kurzweil i de Grey są jeszcze większymi optymistami. Twierdzą, że każdy, kto w 2050 roku będzie miał zdrowe, krzepkie ciało i równie krzepkie konto bankowe, będzie mógł strzelić sobie solidną dawkę nieśmiertelności, oszukując śmierć o dziesięć lat – a potem będzie mógł ten zabieg powtarzać. Według Kurzweila i de Greya właśnie mniej więcej co dziesięć lat będziemy się udawali do specjalnej kliniki, w której zostaniemy poddani całkowitej odmianie – nie tylko wyleczymy choroby, lecz również zregenerujemy niszczejące tkanki i unowocześnimy sobie ręce, oczy i mózg. Zanim konieczna będzie kolejna taka terapia, lekarze wynajdą całą masę nowych leków, upgrade’ów i gadżetów. Jeśli Kurzweil i de Grey mają rację, to być może już teraz zdarza się nam spotkać na ulicy jakieś istoty nieśmiertelne – przynajmniej jeśli akurat spacerujemy po Wall Street albo po Piątej Alei.
Tak naprawdę tacy ludzie będą właściwie nie tyle nieśmiertelni, ile a-śmiertelni. W odróżnieniu od Boga przyszli superludzie nadal będą mogli zginąć w trakcie wojny albo w wypadku i nic nie będzie w stanie przywrócić ich z zaświatów. Jednakże w odróżnieniu od nas, śmiertelników, ich życie nie miałoby daty ważności. Dopóki nie rozerwałaby ich na kawałki bomba albo nie przejechałaby ich ciężarówka, mogliby żyć w nieskończoność. A to prawdopodobnie sprawiłoby, że staliby się najbardziej zestresowanymi ludźmi w dziejach. My, śmiertelnicy, codziennie ryzykujemy życie, ponieważ wiemy, że i tak kiedyś się ono skończy. Wobec tego jeździmy na wyprawy w Himalaje, wypływamy na otwarte morze i robimy wiele innych niebezpiecznych rzeczy, jak choćby przechodzenie przez ulicę czy jedzenie poza domem. Ale gdyby ktoś wiedział, że może żyć bez końca, byłby szalony, ryzykując w ten sposób utratę nieskończoności.
Być może zatem lepiej zacząć od skromniejszych celów, na przykład od podwojenia średniej długości życia? W XX stuleciu prawie podwoiliśmy średnią długość życia z czterdziestu do siedemdziesięciu lat, wobec tego w XXI wieku powinniśmy być w stanie przynajmniej podwoić ją ponownie, do stu pięćdziesięciu. Wprawdzie daleko jeszcze temu do nieśmiertelności, ale mimo wszystko taka zmiana zrewolucjonizowałaby ludzkie społeczeństwo, poczynając od przemian w strukturze rodziny, w pojmowaniu małżeństwa i relacji dzieci–rodzice. Dzisiaj ludzie nadal zawierają związki małżeńskie z myślą, że będą one trwały, „dopóki śmierć nas nie rozłączy”, a znaczna część ich życia obraca się wokół posiadania i wychowywania dzieci. Spróbujmy zatem teraz wyobrazić sobie kobietę, która będzie żyła 150 lat. Powiedzmy, że wyjdzie za mąż nawet około czterdziestki: wciąż ma przed sobą 110 lat życia. Czy można realistycznie oczekiwać, że jej małżeństwo przetrwa 110 lat? Nawet katoliccy fundamentaliści mogą się zawahać. Wobec tego obecny
Arion McNicoll,
Katrina Brooker,
Mick Brown,
