Umysł bez granic. Джо Боулер

      San Francisco Unified to duży i zróżnicowany miejski okręg szkolny, w którym rada szkoły jednomyślnie przegłosowała likwidację zaawansowanych grup aż do jedenastej klasy. Wywołało to wiele kontrowersji oraz sprzeciw ze strony rodziców, ale po dwóch latach, kiedy wszyscy uczniowie przez kolejne dziesięć klas realizowali ten sam program z matematyki, liczba oblewających algebrę spadła z 40 do 8 procent, a odsetek uczniów, którzy w jedenastej klasie wybrali grupę dla zaawansowanych, wzrósł o jedną trzecią24.

      Trudno wyobrazić sobie, by praktyka nauczania wykładowców w tym okręgu poprawiła się w ciągu dwóch lat, natomiast zmieniły się możliwości nauki zaproponowane uczniom oraz sposób, w jaki zaczęli myśleć o sobie. Wszyscy uczniowie, a nie tylko wybrańcy, przerabiali program dla zaawansowanych, co przełożyło się na ich doskonałe wyniki. Międzynarodowe badania prowadzone na całym świecie pokazują, że największe sukcesy osiągają kraje, które dzielą uczniów na grupy najrzadziej i najpóźniej w trakcie nauki. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, dwa kraje, w których mieszkałam i pracowałam, w dzieleniu uczniów według zdolności mają jeden z najwyższych współczynników na świecie.

      Nikt nie wie, czego dzieci są w stanie się nauczyć, należy więc poważnie przemyśleć szkolne praktyki ograniczające uczniom możliwości nauki. Kimś, kto moim zdaniem najlepiej ilustruje konieczność zmiany oczekiwań, jakie stawiamy małym dzieciom, jest Nicholas Letchford. Nicholas urodził się w Australii. Kiedy był w pierwszej klasie, jego rodzicom oświadczono, że syn ma problemy z nauką oraz bardzo niskie IQ. Na jednym z pierwszych spotkań z nauczycielami jego matka usłyszała, że od dwudziestu lat nie trafił im się równie zły uczeń. Nicholas nie potrafił się skupić, nie kojarzył faktów, miał trudności z czytaniem i pisaniem. Jednakże matka, Lois, nie uwierzyła, że syn nie jest w stanie niczego opanować, więc poświęciła kilka lat, by uczyć go, jak ma się skupiać, kojarzyć, czytać i pisać. Ważną datą dla Lois Letchford okazał się rok 2018, kiedy to opublikowała książkę opisującą jej pracę z Nicholasem, zatytułowaną Reversed (Odwrócony)25; w tym samym roku Nicholas obronił na Oksfordzie doktorat z matematyki stosowanej.

      Badania naukowe już dawno obaliły model niezmiennego mózgu, który jednak w szkolnictwie panuje niepodzielnie, wraz z wiarą w niezdolność do nauki. Dopóki szkoły, uniwersytety i rodzice będą głosić, że mózg nigdy się nie zmienia, uczniowie w każdym wieku będą rezygnowali z nauki przedmiotów, w których mogliby osiągać znakomite wyniki i z których czerpaliby wiele radości.

      Nowe badania naukowe mózgu, pokazujące, że mamy nieograniczony potencjał, dla wielu ludzi są transformatywne – w tym dla tych, u których stwierdzono zaburzenia uczenia się. Mówię o osobach, które od urodzenia albo w wyniku chorób czy wypadków mają fizyczne deformacje mózgu utrudniające proces uczenia się. Od wielu lat szkoły tradycyjnie kierują takich uczniów do klas o niższym poziomie nauczania, gdzie pracuje się nad ich defektami.

      Zupełnie odmiennie podchodzi do tego Barbara Arrowsmith-Young. Miałam szczęście poznać ją podczas niedawnej wizyty w Toronto, gdzie zwiedziłam jedną z założonych przez nią niesamowitych szkół Arrowsmith. Będąc z nią, nie sposób nie zauważyć, że jest siłą, z którą należy się liczyć; nie tylko z pasją dzieli się wiedzą na temat mózgu i tego, jak go rozwijamy – używa jej też do jego zmieniania, poprzez selektywny trening, sieci neuronów osób, u których stwierdzono konieczność edukacji specjalnej.

      Barbara należy do osób, u których zdiagnozowano poważne problemy z przyswajaniem wiedzy. Kiedy dorastała w Toronto w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, ona i jej rodzina wiedzieli, że w pewnych dziedzinach jest wybitna, a jednak mówiono im, że w innych jest opóźniona. Miała kłopoty z wymawianiem słów i nie wykazywała inteligencji przestrzennej. Nie kojarzyła związków przyczynowo-skutkowych i zmieniała kolejność liter. Rozumiała słowa: matka i córka, ale wyrażenia: córka matki już nie pojmowała26. Na szczęście miała niezwykłą pamięć, dzięki czemu zdołała ukończyć szkołę, ukrywając swoje niedostatki.

      Gdy dorosła, jej ułomność sprawiła, że zajęła się badaniem rozwoju u dzieci i natknęła się na prace Aleksandra Lurii, rosyjskiego neuropsychologa, piszącego o ludziach, którzy po udarze mają trudności z gramatyką, logiką czy podawaniem czasu. Luria pracował z wieloma ofiarami urazów mózgu i przedstawił dogłębną analizę funkcjonowania różnych obszarów mózgu oraz opracował cały wachlarz testów neuropsychologicznych. Przeczytawszy jego dzieła, Barbara uświadomiła sobie, że ona również doznała urazu mózgu, po czym wpadła w depresję i nawet myślała o samobójstwie. Wtedy jednak natknęła się na pierwszą pracę o neuroplastyczności, z której dowiedziała się, że konkretne rodzaje działalności powodują rozwój mózgu. Miesiącami dokładnie pracowała nad tym, w czym – jak wiedziała – była najsłabsza. Własnoręcznie wykonała setki kartek z tarczami zegarków i ślęczała nad nimi tak długo, aż podawała czas szybciej niż „normalni” ludzie. Zauważyła też, że coraz lepiej rozumie treści symboliczne, i po raz pierwszy zaczęła pojmować gramatykę, matematykę i logikę.

      Obecnie Barbara prowadzi szkoły i programy zapewniające trening mózgu osobom, u których zdiagnozowano problemy z przyswajaniem wiedzy. Rozmawiając z nią, nie mogłam uwierzyć, że sama była kiedyś tak poważnie upośledzona, ponieważ komunikuje się i myśli wręcz nadzwyczajnie. Barbara opracowała ponad 40 godzin testów, które rozpoznają silne i słabe strony umysłów uczniów, oraz wiele ukierunkowanych ćwiczeń poznawczych, umożliwiających uczniom rozwijanie sieci neuronów w mózgu. Ci, którzy przychodzą do jej szkół Arrowsmith z poważnymi upośledzeniami, opuszczają je całkiem zdrowi.

      Podczas pierwszej wizyty w jednej z jej szkół Arrowsmith zobaczyłam uczniów siedzących przed ekranami komputerów i w skupieniu ślęczących nad zadaniami poznawczymi. Spytałam Barbarę, czy robią to z przyjemnością, na co odparła, że są zmotywowani, bo bardzo szybko widzą efekty programu. Ci uczniowie, z którymi rozmawiałam, mówili mi mniej więcej to samo – że odkąd dostali te zadania poznawcze, poczuli, że „mgła się rozwiała” i że nareszcie potrafią wyłowić sens otaczającego ich świata. Podczas drugiej wizyty w szkole Arrowsmith rozmawiałam z dorosłymi biorącymi udział w tym programie.

      Shannon, młoda prawniczka, przejęła się, kiedy skrytykowano ją za zbyt długie przedstawianie wyników pracy, ponieważ prawnikom zwykle płaci się od godziny. Skierowano ją do Arrowsmith, a ona postanowiła zapisać się na kurs letni. Kiedy ją poznałam, brała udział w programie od kilku tygodni, ale powiedziała mi, że już teraz czuje, jak zmieniło to jej życie. Nie tylko myślała bardziej wydajnie, ale też kojarzyła fakty, których wcześniej nie była w stanie połączyć. Dostrzegała też sens w wydarzeniach z przeszłości, mimo że wówczas żadnego sensu dla niej nie miały. Podobnie jak inni, ona także mówiła o tym, że w jej umyśle „mgła się rozwiała”; wyznała, że w towarzystwie czuła się jak piąte koło u wozu, a teraz „wszystko jest jasne” i może spokojnie brać udział w rozmowach.

      Barbara nie tylko proponuje treningi mózgu uczniom, którzy przyjadą do Toronto i zapiszą się do jej szkoły; opracowała też program dla pedagogów, którzy opanowawszy go, mogą się nim posługiwać w swoich szkołach. Część uczniów przerabia program przez kilka miesięcy, inni przez kilka lat, a teraz przygotowuje się nowy program dla uczniów pragnących się szkolić na odległość. Jeśli chodzi o podejście do treningu mózgu,

Скачать книгу