się zmieniać w 1943 r., gdy z powodu klęsk na froncie i braku rąk do pracy dostrzeżono w nich doskonałą siłę roboczą. Znalazły zatrudnienie w licznych fabrykach produkujących między innymi broń.
7
W tym czasie powstała nowa grupa zawodowa ludzi, którzy zajmowali się kompletowaniem dokumentów niezbędnych do zawarcia ślubu.
8
Henrich Himmler był głównym orędownikiem idei powrotu do mitycznych germańskich korzeni.
9
Welon i wianek z mirtu kojarzyły się z Orientem i dlatego rezygnowano z tych symboli.
10
Fryderyk Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Vis-à-Vis Etiuda, Kraków 2019, wersy 718–774.
11
Wręczana była księga rodowa SS lub akt jej przyznania.
12
„Jeśli wszyscy okażą się niewierni, pozostaniemy wierni” – pierwotna niemiecka pieśń ludowa i studencka Maxa von Schenkendorfa z 1814 r. Inspiracją była duchowa pieśń z 1802 r. o tym samym tytule autorstwa Novalisa. Melodia została przyjęta w nieco zmodyfikowanej formie z Pour aller à la chasse faut être matineux (Jeśli chcesz polować, musisz wcześnie wstać), francuskiej piosenki myśliwskiej z 1724 r.
W czasach nazistowskich pieśń ta była wykorzystywana przez Schutzstaffel (SS) jako „piosenka lojalnościowa”. W śpiewniku SS została „ujęta po Deutschlandlied i Horst-Wessel-Lied […] na trzecim miejscu”. Według historyka Karstena Wilkego lojalność w SS została „przesądzona jako najważniejsza cnota”. W Republice Federalnej Niemiec piosenka była używana wewnętrznie i publicznie przez społeczność wzajemnej pomocy członków byłej Waffen-SS (HIAG).
Źródło: https://de.wikipedia.org/wiki/Wenn_alle_untreu_werden.
13
Średnie zarobki kobiet w latach wojny w Niemczech oscylowały na poziomie około stu marek.
14
Brunhilde Pomsel, Thore D. Hansen, Niemieckie życie. Byłam sekretarką Goebbelsa, Bellona, Warszawa 2018, s. 47.
15
Autobiografia Rudolfa Hössa, komendanta obozu oświęcimskiego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1989, s. 257–258.
16
Ian Kershaw, Hitler, 1889–1936, Rebis, Poznań 2001, s. 3–5.
17
Richard Wagner (ur. 22 maja 1813 r. w Lipsku, zm. 13 lutego 1883 r. w Wenecji) – niemiecki kompozytor, dyrygent i teoretyk muzyki okresu romantyzmu. Uznawany za jednego z najwybitniejszych twórców dramatu muzycznego. Był reformatorem muzyki operowej. Tworzył dramaty muzyczne, z których najsłynniejsze to Lohengrin, Tristan i Izolda, misterium sceniczne Parsifal oraz tetralogia Pierścień Nibelunga. Wagner zasłynął też jako innowator w dziedzinie harmonii, wykorzystując maksymalnie możliwości tkwiące w systemie dur-moll, oraz w sztuce orkiestracji, m.in. konstruując i wykorzystując tubę wagnerowską. Wagner do dziś wzbudza kontrowersje, głównie ze względu na swoje szowinistyczne i antysemickie pisma polemiczne. Szczegółowo omawia tę kwestię jego prawnuk, bardzo krytycznie oceniający rolę dzieła i poglądów kompozytora w ukształtowaniu nazistowskiej ideologii. Jako muzykolog zwraca uwagę na to, że skoro pradziadek komponował utwory do własnych librett, traktując je jako posłannictwo dziejowe, to nie można abstrahować od jego ideologii, odnosząc się do nich jako do muzyki instrumentalnej, bez tekstu. Źródło: Wikipedia.
18
Bartłomiej Zborski, Adolf Hitler, epizody, anegdoty, zdarzenia, Wydawnictwo Oskar, Warszawa 1994, s. 25–26.
19
Ibidem, s. 23.
20
Powołana przez skrajną lewicę rewolucyjną 13 kwietnia 1919 r., obalona już 2 maja przez siły wierne centralnemu rządowi w Berlinie.
21
Reichswehra (Reichswehr) – istniejące od 1921 r. do 1935 r. siły zbrojne Republiki Weimarskiej i w początkowym okresie także III Rzeszy.
22
Oddział powstał w maju 1919 r.
23
Volksempfänger – radioodbiornik specjalnie zaprojektowany w celu umożliwienia dostępu do radia szerokim kręgom społeczeństwa dla lepszego oddziaływania propagandy nazistowskiej.
1
Życie polityczne, dyskusje o przyszłości Niemiec toczyły się głównie w pijalniach piwa, gdzie Niemcy bardzo chętnie się spotykali. Tu rodziły się nowe koncepcje i idee, tu zawierano sojusze.
2
Heinrich Luitpold Himmler (ur. 7 października 1900 r. w Monachium, zm. 23 maja 1945 r. w Lüneburgu) – polityk, jeden z głównych przywódców nazistowskich Niemiec, zbrodniarz wojenny, Reichsführer SS, Komisarz Rzeszy do spraw Umacniania Niemieckości. Opętany ideą czystości i wyższości rasy aryjskiej. Sprawnie piął się po szczeblach kariery jako szef: SS (od 1929 r.), gestapo (od 1934 r.), policji (od 1936 r.), w 1943 r. został ministrem spraw wewnętrznych, w 1944 r. dowódcą Armii Rezerwowej. Jako prawa ręka Adolfa Hitlera stał się odpowiedzialny za eksterminację Żydów w Europie.
3
Josef Mengele (ur.
