porządek, szyk, szereg. [przypis redakcyjny]
16
Birże (lit. Biržai) – miasto w płn. części Litwy, rezydencja Radziwiłłów. [przypis redakcyjny]
17
apopleksja (z gr.: paraliż) – udar mózgu. [przypis redakcyjny]
18
regiment – pułk. [przypis redakcyjny]
19
oberszt (z niem. Oberst) – pułkownik. [przypis redakcyjny]
20
invidia (łac.) – zazdrość. [przypis redakcyjny]
21
substancja (z łac.) – tu: majątek, stan posiadania. [przypis redakcyjny]
22
Orsza – miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564). [przypis redakcyjny]
23
wolentarz – ochotnik. [przypis redakcyjny]
24
familiant – członek dobrej szlacheckiej rodziny. [przypis redakcyjny]
25
Smoleńsk – miasto nad Dnieprem, dziś w zach. Rosji. [przypis redakcyjny]
26
congressus (łac.) – spotkanie, zjazd. [przypis redakcyjny]
27
dyferencja – różnica zdań, spór. [przypis redakcyjny]
28
dziegieć – lepka ciecz uzyskiwana w wyniku suchej destylacji drewna lub kory, ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze stosowana daw. jako lekarstwo, a także jako smar, impregnat i klej. [przypis redakcyjny]
29
wojski – urzędnik, zobowiązany do opieki nad pozostałymi w kraju rodzinami szlachty, kiedy ta brała udział w pospolitym ruszeniu. [przypis redakcyjny]
30
Żmudź – płn.-zach. część Litwy. [przypis redakcyjny]
31
okiść – gruba warstwa ciężkiego śniegu powodująca łamanie gałęzi. [przypis redakcyjny]
32
kądziel – pęk lnu, konopi lub wełny przygotowany do przędzenia. [przypis redakcyjny]
33
karpa – pniak i korzenie pozostałe po ścięciu drzewa. [przypis redakcyjny]
34
brzeźniak – gałązki brzozowe. [przypis redakcyjny]
35
łuczywo – smolne drzewo, używane do oświetlania lub na rozpałkę. [przypis redakcyjny]
36
buńczuk – drzewce zakończone kulą lub grotem, ozdobione końskim włosiem, symbol władzy wojskowej. [przypis redakcyjny]
37
żarna – daw. przyrząd do mielenia ziarna, składający się z dwóch trących o siebie kamieni. [przypis redakcyjny]
38
rusznica – ręczna broń palna o długiej lufie. [przypis redakcyjny]
39
Orsza – miasto we wsch. części dzisiejszej Białorusi, ok. 200 km na wsch. od Mińska, ok. 100 na zach. od Smoleńska, miejsce dwóch bitew między wojskami polskimi i moskiewskimi (1512 i 1564). [przypis redakcyjny]
40
akomodować się (z łac. accomodare: przystosować, poświęcić) – tu: przestawić się. [przypis redakcyjny]
41
na pola beresteckie – bitwa pod Beresteczkiem (1651), zwycięstwo wojsk polskich nad siłami kozacko-tatarskimi; Beresteczko – miasto nad Styrem na Wołyniu, w zach. części Ukrainy. [przypis redakcyjny]
42
zali (daw.) – czy. [przypis redakcyjny]
43
driakiew – używany w medycynie ludowej uniwersalny lek roślinny, złożony m.in. z cynamonu, imbiru, dziurawca, miodu, mięsa żmii, ziemi z Lemnos, często z dodatkiem opium. [przypis redakcyjny]
44
szuba – futro, płaszcz futrzany. [przypis redakcyjny]
45
konterfekt – portret, wizerunek. [przypis redakcyjny]
46
legat – spadek, zapis w testamencie. [przypis redakcyjny]
47
fryga – zabawka dziecięca, bąk na sznurku. [przypis redakcyjny]
48
rarytet – rzadkość, tu: niezwykła piękność. [przypis redakcyjny]
49
bizun – daw. bat, uderzenie batem. [przypis redakcyjny]
50
