Toe sy vanmiddag haar klere inpak, was Johnny en sy ma ook pas terug van die begrafnis af. Sy het half skuldig gevoel omdat sy nie saam met hulle teruggery het nie. Sy het in elk geval daar by die graf vir hulle gesê dat sy uitgenooi is vir die naweek, en dat sy sommer saam met haar oom-hulle ry.
Johnny het nie vrae gevra nie, net gestaan en kyk toe sy weer met haar tassie te voorskyn kom. Sy weet nie wat om te doen nie. Hy is so geduldig, en sy hou hom so aan ’n lyntjie. Hy reken skynbaar dis haar goeie reg, en sy verdiende loon, dus kla hy nooit. Hy kyk net na haar met langer, sprekender blikke, dra meer koffie aan, hou haar saans op die rusbank stywer vas. Sy laat hom nie veel soene toe nie, ook nie te innig nie, voor sy hom liggies wegstoot. Dit laat haar skuldig voel. Skuldig, skuldig. Is dit die mens se motto? Voel andere ook so?
“Ek het gedink jy sal langs my en Ma staan,” het hy haar darem aangespreek toe sy met haar tas uit die kamer kom. “Ek het bedoel om jou te ondersteun.”
“Dankie, Johnny. Maar familie is nou maar familie, so met ’n begrafnis veral.”
“Ja,” het hy saamgestem. “Dit is waar. Bloed kruip waar dit nie kan loop nie.”
Sy het gewonder of hy weet hoe betekenisvol sy woorde werklik is. Dis waar, die oorerwing lê in die gene, die chromosome, en nie in die bloed nie, maar by wyse van spreke dan.
Toe sy die voordeur agter haar toetrek en na die Ligtharts se motor stap, was daar ’n soort verligting in haar, waaroor sy weer eens skuldig moes voel. Die Ponters is immers so goed vir haar. En as hulle eng horison haar soms benou, watter reg het sy om te verwag dat hulle horison breër moet wees as oom John se verswakte bene, Johnny se skofwerk, die blou koppies teen die kombuisrak, die daaglikse porsie vleis op die tafel?
Hulle huishoudinkie lê voor haar oopgevlek in al sy eenvoud en mededeelsaamheid. Daar is geen skuilhoeke, letterlik of figuurlik nie. Sy ken hulle drome: dat Johnny nog skofbaas sal word, dat kospryse sal afkom. Daar is geen intriges, uitdagings, geen duiselingwekkende ideale nie. Dis ’n vlak poeletjie, waar jy elke klippie op die bodem kan sien; ’n klein stillewe, waar elke penseelstreep staties bly, nooit van skakering verwissel nie.
“Jy is ingedagte, Elna,” sê Klaas. Christopher het reeds verskoning gemaak om te ry. Daar kom ’n byna tasbare leemte nadat hy weg is.
“Ek dink sommer,” sê sy. Wat waar is. Behalwe haar ma en die baba, het sy veel om oor te dink. Soos oor Christopher. Hy hou hom so half afsydig, in teenstelling met sy driftige verklaring van nou die aand. Elke woord van wat hy gesê het, is onuitwisbaar: dat sy die aanvoeling wat daar tussen hulle is, probeer ontken. Hy het sterk taal gebruik. Hy het gesê sy probeer die gloed van die opkomende son met sand toekrap. Hy het gesê daar moet ’n manier wees.
Het hy nou anders besluit, veral nadat hy weer haar familie voltallig en van aangesig tot aangesig gesien het? Op geen manier het hy sedertdien haar aandag probeer trek nie. Nie met ’n aanraking, ’n woord, ’n oogknip nie. Reken hy dalk dat haar teenwoordigheid hier by hulle huis onnodig en onvanpas is?
Sy besef hoe vervlietend woorde is. Niks van wat hy gesê en verklaar het, is eintlik geldend nie. Dit kon ’n blote opwelling van gevoel gewees het. Mense moet blywende sielskontak met mekaar hê om hulle woorde bindend te maak.
“Ek en jy kan gerus na my studeerkamer toe gaan,” stel Klaas voor. Corlia het gesê dat sy vroeg wil bad en in die bed klim, aangesien sy ’n hoofpyn opgebou het. Die son was warm daar langs die graf. Dat al die vreemde, goedkoperige laventel- en deodorantreuke meegehelp het, is seker ’n moontlikheid, dink Elna. Maar tog, dis Corlia se eie suster wat daar toegegooi is. Hulle het as kinders dinge gedeel waarvan niemand ooit sal weet nie.
Met Corlia stil in die binnehuis en Christopher weg, kom daar ’n vredigheid oor die twee mense in die studeerkamer. Hier is minder boeke as in hulle sogenaamde biblioteek langsaan, maar dit bly ’n verleiding. Elna weerhou haar daarvan om weer tussen die boeke te begin krap. Sy wil nie alte leergierig lyk, soos ’n skoolkind wat guns soek nie. Sy wil ook nie hê die gesprek moet wegslinger na onpersoonlike aangeleenthede nie. Sy het ’n diep, innige behoefte om oor haar probleme te gesels.
Klaas Ligthart kon dus nie ’n beter tyd gekies het om te sê wat hy wil sê nie. Hy stop sy pyp deeglik en as hy uiteindelik daaraan teug, sprei die soet, warm geur om Elna.
“Jy gee nie om vir die ou pyp nie, nè.”
“Nee, glad nie. Vars, warm rook ruik altyd vir my lekker.”
“Ek gaan darem elke keer die asbak leegmaak as ek pyp uitgekrap het. Dis óú tabak wat stink. Christopher preek natuurlik vir my oor die rokery. Om redes van gesondheid. Weet jy, Elna, ons gesprek van nou die aand het in my kop bly draai.” Sy swaaistoel kraak liggies onder hom. Alles in hierdie huis klink vir Elna anders. Selfs die gekraak van die stoel het persoonlikheid, waar dit anders bloot ’n irritasie weens ’n gebrek aan olie sou wees.
“Een van die woorde wat jy gebruik het,” vervolg Klaas, “het ’n diepe indruk op my gemaak: onterfde.”
“Dalk was ek maar net dramaties.” Sy voel nou skaam daaroor. “Die onderskeid was maar net vir my skreiend toe ek die eerste keer in ’n lang tyd by julle aan huis kom.”
“Nee, ek dink nie dis dit nie. Hier was dalk net ’n prikkel om ’n vergete behoefte in jou wakker te maak. Al die boeke. Ek weet jy was ’n slimkop op skool.”
“Wat help dit? Die onderwysers wou my help om verder te studeer. Hulle wou beurse en lenings probeer kry. Maar my pa-hulle het gevoel ek moet begin verdien. Ek het hulle later geglo dat dit leeglêery is om te studeer.”
“Jy is nou maar een-en-twintig.”
“Dis te laat, oom Klaas.” Sy klink oortuig.
“Maar hoe kan jy so sê?” Hy lag. “As ek maar weer een-en-twintig kon wees, sou ek dink ek het ’n fopspeen nodig.”
“Nee wat, dit is te laat. Ek sal nou moet aanhou verdien, onthou, daar is ook die baba.”
“Ek is nie seker of jy dit jóú probleem moet maak nie. ’n Maatskaplike werker moet daar leiding neem.”
“Ek kan nie van haar ’n weggooidingetjie maak nie.”
“Wees dan deel van die besluitneming, maar moenie jou hand verder uitsteek as wat jy dit kan terugtrek nie. Wag eers en kyk. Dalk trou jou pa weer goed. Die wêreld wemel van weduwees.”
“Dalk nog erger. En Malie en Mien …” Die waarheid is dat albei swanger is, maar sy wil dit nie vir Klaas sê nie. “Ek voel dat net ek in daardie gesin sterk genoeg is om daardie verantwoordelikheid te vat. Is dit aanmatigend?”
“Nee, maar beslis baie dapper. Wat het jy gedink om te doen?” vra hy.
Sy huiwer lank, maar nie vanweë ’n gebrek aan woorde nie. Miskien is daar te veel, waarvan sy net die nodigstes wil uitsoek. Want toe sy weer praat, is dit amper te nugter: “As ek met Johnny Ponter trou, sal daar geen probleem wees nie. Sy ma kan bedags die baba oppas terwyl ek by die werk is.”
“Het jy die man lief?”
“Ek het erg geword oor hom. Ons kom baie goed klaar.”
Wie weet of dit nie genoeg is nie, dink Klaas. Sy het ten minste nie illusies oor ’n opwindende storm-en-drang-liefde nie. Hy en Corlia se liefde het sekerlik eers diepte gekry toe die ergste verliefdheid begin plek maak vir lojaliteit en volharding.
