gesien. Sy is seker sy sou hom kon hanteer. Maar hierdie man … “Nou ja, ek is … is …”
Herman sien dat sake begin skeefloop en hy tree vinnig nader. Sy glimlag het verdwyn. As dit is soos hy skielik dink dit is, het ou Niek en al sy trawante saam met die donkiekar hier aangekom. Vanaand is hier moeilikheid op Rietkuil se werf!
“Jy is die nuwe voorman, nie waar nie?”
“Ja. Ek is.” Sy vermy die blik van die groot man hier voor haar en kyk hulpsoekend van Herman na oom Fasie. “Maar julle het tog geweet ek kom. Oom het my aangestel en …”
“Nie ek nie. O, hemel, nee, gelukkig was dit nie ek nie, want dan sou ek iets vinnigers as ’n donkiekar moes soek om hier weg te kom. Nee, sussie, nee, dis nie ék wat jou aangestel het nie. Dis hierdie man.”
Meteens dawer Rietkuil se werf soos oom Fasie lag, en al lyk die ander man se gesig soos ’n granietblok, kan hy nie ophou nie. “Wynand, en jy kry vir ons so wraggies in die stilligheid ’n voorvrou pleks van ’n voorman!”
“Dis geen grap nie.” Die donker oë blits in die groenes. “Ek het geen vroumens aangestel nie. Ek is nie mal nie.”
Van kleins af het sy geleer dat aanval die beste verweer is. Sy pluk haar skouers agteroor en kry haarself twee sentimeter langer gerek. “Nou ja, ek is ook nie mal nie. Hier in my hempsak staan swart op wit dat ek deur ene W. Hechter as voorman op die plaas Rietkuil aangestel is en dat ek op die eerste met my diens hier moet begin, geteken op die soveelste dag van die dit-se-datse maand van hierdie jaar … de lot. Nou – wie is mal?”
Oom Fasie se mond hang al weer oop en daar is verbysterde bewondering in Herman se oë.
“Ek gee nie om wat daar geskryf of geteken staan nie. Dis belaglik! Ek wil ’n voorman hê … nie ’n voorvróú nie!”
“Die aansoekvorm het geen vereistes gestel wat geslag betref nie. Daar is net gevra of die applikant ’n rybewys het, of die persoon kennis van boerdery het, sowel prakties as teoreties, en …”
“Ek weet wat ek gevra het, juffrou! Maar ek soek ’n mán wat kan werk, harde werk kan doen en …”
“Ek kan alles doen wat ’n man kan doen … en miskien nog beter ook. Ek het op ’n plaas grootgeword en ek het saam met my pa geboer, lammers gemerk, trekker gery, die wol mark toe geneem, skaap gedoseer, ons plaaspad geskraap … alles! Daar is niks wat jý kan doen wat ek nie ook kan doen nie.”
Oom Fasie se mond klap toe. ’n Man sê seker nie reguit vir ’n meisie sy lieg nie, al is sy bitter jonk en het sy vuil stofstrepe oor die gesig, maar vir hom lyk dit eerder asof sy gebad en in die bed gesit behoort te word met ’n teddiebeer in haar arms.
“Hoekom het jy dan nie by jou pa gebly nie?” kom die verontwaardigde teenvraag.
Haar kop sak skielik vooroor en die skouers verloor hul uitdagende houding. “My pa is ’n paar maande gelede … dood.”
Stilte. Nou is daar nêrens meer geamuseerdheid te sien nie. Herman en oom Fasie kyk onbeholpe na mekaar en hoewel die verontwaardiging nog in die swart oë gloei, is die baas van Rietkuil ook ’n oomblik stil. Oom Fasie sluk. Sy keel is droog en hy gryp na die eerste ding waaraan hy kan dink.
“Kom ons stap huis toe. Aandete is gereed. Ons kan tog nie heelnag hier staan en redekawel nie. Kom, Herman.”
“Nee, dankie, oom. Ek sou baie graag wou,” en hy bedoel dit, “maar ek sal nou moet huis toe gaan.” Hy gee die een klein skouer vlugtig ’n bemoedigende drukkie. “Ek sal môreoggend vroeg vir Tjorries gaan haal, ek belowe jou. En moenie sommer wegry nie. My plaas is net die volgende een. Kom daar aan. Ek kan jou dalk help. Nag, mense.”
Oom Fasie kyk hom ontevrede agterna. Herman moet nou nie dinge nog meer kom deurmekaarkrap nie. Met ’n arm om die skraal skouertjies lei hy haar by die voordeur in terwyl Wynand, klaarblyklik woedend, die ou man met die donkiekar staanplek vir die nag aanwys en toe aanstryk huis toe met die enkele koffertjie wat sy voorlopig op die donkiekar saamgebring het.
Toe sy ’n rukkie later aan tafel verskyn, lyk oom Fasie eers ingenome, dan ontevrede. Besmeer met stof en haas onherkenbaar, het sy ’n beter kans gehad om môreaand die son hier te sien sak.
Maar met ’n skoongewaste gesig, lipstiffie aan en die donker hare los om haar skouers, lyk sy nóg minder na ’n “voorvrou”. Pleks dat sy liewer daardie potsierlike bokstert agter haar kop gehou het en minder moeite met die lipstiffie gedoen het, dink oom Fasie spytig. Hy merk onderlangs op dat Wynand haar net een kyk gee en toe met ’n nog grimmiger gesigsuitdrukking kortaf die seën vra. Daarna kyk hy nooit weer van sy bord af op nie en laat dit aan oom Fasie oor om verder uit te snuffel.
“Wat is jou naam regtig, kind?”
“My doopnaam is Nicolette, maar g’n mens noem my ooit so nie. Almal noem my maar sommer Nic en klaar.”
“Het jy darem ander familie?” wil oom Fasie simpatiek weet, en sy gee geredelik die verlangde inligting, oënskynlik onbewus van die suur gesig aan haar linkerkant.
“Ja, oom. Ek het ’n boetie. Hy leer nog. My ma is ook lankal oorlede.”
“O? En is dit hoekom jy … wil werk?” vra oom Fasie versigtig. Sy knik en hap ’n groot hap uit die sny brood voor haar. Sy het gisteraand laas geëet.
“Ja. Sien oom, ná Pappa se dood en alles … Soos ek reeds gesê het, my boetie moet nog leer en … nou ja, ek moet eenvoudig uitspring, dis al. Ek ken nie ander werk nie. Ek weet net hoe om te boer. Daarom moet ek so ’n soort werk soek. Ek was maar al die jare Pappa se regterhand op die plaas. Maar nou …”
“Toe maar, kindjie, ons sal wel ’n plan maak. Foei tog, dan is jy heeltemal wees en nog met ’n klein boetie om voor te sorg ook! Ai! Ai! Die lewe werk darem ook maar hard met party mense. Jy is self dan maar nog ’n kind.”
Oom Fasie ignoreer die waarskuwende blik wat na sy kant toe gewerp word en Nic antwoord: “Ek is darem al twintig, oom. En ek ken harde werk,” voeg sy uitdagend by. “In elk geval, ek sal maar môre by Herman aanry – dis mos sy naam, nè? – en hoor wat hy wil voorstel. Ek móét net eenvoudig êrens werk kry.”
Vir die eerste keer lig Wynand sy kop. “Herman is ongetroud en woon alleen op Hardekraaltjie. Hy het ook nie ’n voorman nodig nie. Sy grond is nie só groot nie.”
Onskuldige oë kyk na hom. “O, maar in daardie geval kan ek dalk vir hom huishou. Ek kan darem so op ’n manier eiers kook en … so aan.”
Oom Fasie lyk hewig ontsteld oor dié gedagte, maar Wynand spring hom voor en sê kortaf: “Laat ons dank.” Daarna skuif hy sy stoel agteruit en sê met ’n stem wat geen teenpraat duld nie: “Ek veronderstel jy is moeg en sal vroeg wil gaan slaap. Geruste nag, juffrou.” By die deur draai hy om, sy stem waarskuwend: “Oom Fasie, daar is iets wat ek met oom wil bespreek. Sal ons kantoor toe gaan?”
Hy bly daar staan soos ’n militêre wag tot oom Fasie baie onwillig voor hom uitstap na die klein vertrekkie aan die onderpunt van die gang wat as die kantoor bekend staan en waar Wynand al sy boekwerk doen. Die deur word stewig agter hulle toegedruk en in die kombuis laat Nicolette Bezuidenhout haar ken mismoedig op haar handpalms sak. Nic het jou gewaarsku, is die stemmetjie skielik weer daar. Hy het gesê die man sal jou aan jou hare van sy plaaswerf af gooi, maar toe het jy hoeveel antwoorde gereed gehad.
Nou
