’n landstreek met ’n lae reënval.
»Dit het ’n warm klimaat.
»Die gebied word begrens deur die platorand en die Transvaalse Drakensberg, wat heelwat meer reën kry en waarvandaan stroompies afvloei see toe. Die stroompies kom bymekaar om spruite te vorm, wat mettertyd riviere word.
»Dis ’n laagliggende deel van die land, wat beteken die riviere vind mettertyd hulle pad hierheen.
Die wildtuin is dus ’n droë, warm stuk land met ’n paar groot riviere wat daardeur vloei. En diere het water nodig.
Party van die riviere is standhoudend, ander nie. Maar selfs dié wat nie deur die jaar loop nie, het meestal watergate of ander staande water. Daar is ook heelwat watergate en drinkdamme op plekke anders as riviere waar diere steeds kom om te drink.
As jy daarom baie diere wil sien, moet jy die waterplekke opsoek. Ry langs die oewers. Volg die riviere so ver as moontlik. Die wild is nie noodwendig vlak by die riviere nie, maar meestal binne loopafstand van die water. Dit geld die plantvreters soos bokke, maar ook die roofdiere wat op hulle jag maak. Baie soorte diere is absoluut afhanklik van water, soos seekoeie, krokodille en natuurlik visse wat op hulle beurt weer diere en voëls, soos otters en visarende, lok.
Die belangrikste riviere is, min of meer in volgorde van die verre suide tot die heel verre noorde:
»Die Krokodil
»Die Sabie
»Die Timbavati (nie-standhoudend)
»Die Sweni/N’wanetsi rivierkompleks
»Die Olifants
»Die Letaba
»Die Shingwedzi (nie-standhoudend)
»Die Levubu (nie-standhoudend).
Die grootste hiervan is die Sabie. Nie net in terme van watervolume nie, maar ook die verskeidenheid van sy fauna en flora (biodiversiteit). Daar is omtrent niks wat jy in die wildtuin kan sien wat jy nie langs, of in die Sabierivier kan sien nie.
Die blote deurlees van die lysie groot riviere verduidelik ook waarom so baie – veral ouer – ruskampe gevestig is waar hulle is. Dit lê op die oewers van die groot riviere, wat ook verduidelik hoekom dit so gewild is. Daar is net so baie wild.
Later kyk ons na verskillende roetes vir wildkyk. Dis g’n verrassing dat dié roetes lang afstande langs groot riviere insluit nie. Die hoofroetes loop ook by baie ander waterbronne verby: windpompe, boorgate, panne, stroompies, watergate. Hou die plantegroei dop. Naby en ver. Wees op die uitkyk vir ’n groen soom bome tussen die grys op die horison. Dis waarskynlik ’n rivier. Soek na bome en plante wat waterbronne verklap: ilalapalms, geel koorsbome, vaarlandswilge, huilboerbone, riete. Hou by watergate langs die pad stil, of op ’n vol rivier se wal.
Soek water. Water is letterlik lewe.
Beginsel Drie: Kos is lewe
As jy weet waar die kos is, sal jy weet waar die diere is – wat beteken jy moet weet wat hulle eet. Roofdiere leef van wild soos rooibokke, koedoes, kwaggas en blouwildebeeste. En elkeen van dié diere eet weer sekere plantsoorte. Dit alles beteken die plantegroei van ’n streek bepaal watter plantvreters en watter roofdiere daar aangetref word.
Daarom help dit om te weet watter ekologiese gebiede die geskikste is om plant- en vleisvreters van verskillende soorte te ondersteun, sodat jy weet waar jy ’n statisties beter kans het om hulle aan te tref.
Plantvreters leef óf van gras, óf van blare, óf van vrugte, bolle, wortels, of ’n kombinasie hiervan. Groot roofdiere is hoofsaaklik geïnteresseerd in eersgenoemde twee groepe. Dié groepe bestaan meestal uit kwaggas, blouwildebeeste en rooibokke (hoofsaaklik grasvreters), en kameelperde en koedoes, (hoofsaaklik blaarvreters) en buffels (beide blaar- en grasvreters).
Die grasvreters verkies meestal die oop savannas met soeter grassoorte, en die blaarvreters gebiede met standhoudende doringbome – saam dus die volgende gebiede op die ekologiese kaart:
»Knoppiesdoring/maroela savanna, ’n lang, maer strook in die ooste, wat van Krokodilbrug in die suidooste tot net noord van N’wanetsi strek. Die strook is van die mooiste veld in die wildtuin, met knoppiesdoring-, maroela- en hardekoolbome wat verspreid groei met lappe gras tussenin;
»Verwant hieraan is die Shingwedzi boomsavanna, met mopanie, haak-en-steek en mosterdbome met gras tussenin (weerskante van die Shingwedzirivier).
»Sabie/Krokodil-doringruigtes, die gebied langs die Sabie vanaf Skukuza tot by Onder-Sabie, en vandaar suidwaarts tot by Krokodilbrug. Lappe soetdoring, haak-en-steek-, papierbasdoring- en knoppiesdoring-bome met lang gras tussenin.
»Doringveld, rofweg die gebied tussen Orpen en Satara, en ook tussen Onder-Sabie en Tshokwane (hoofsaaklik aan die westekant van die pad (H-1)).
Olifante vreet bome se blare en word aangetref in al die gebiede hierbo genoem. Maar hulle vreet ook in besonder mopanieblare, en is daarom van die diersoorte wat jy in mopanieveld aantref. Dieselfde geld buffels, wat ook in dié gebied tuis is. Hoewel buffels hoofsaaklik grasvreters is, soek hulle die mopanieveld op, waarskynlik omdat daar dikwels skaduwee onder die mopaniebome is. Hulle is altyd naby genoeg aan water dat hulle twee maal per dag kan drink.
Die plantegroei op die oewers van riviere verskil natuurlik hemelsbreed van plante op meer afgeleë vlaktes, wat deels verduidelik hoekom daar amper altyd olifante by riviere is. Hulle is lief om in die riete langs riviere te wei en die blare van groot standhoudende bome op die wal te stroop.
Rivieroewers bied om soortgelyke redes kos aan kleiner wild wat gereeld daar wei, soos koedoes, rooibokke, waterbokke, bosbokke, njalas, bobbejane en ape. Rivieroewers is dus uitstekende luiperdwêreld. Trouens, as jy regtig ’n kans wil hê om ’n luiperd te sien, ry die Sabie-, Timbavati-, N’wanetsi en Shingwedzi-roetes wat hieronder uiteengesit word.
Opgesom: Hoë konsentrasies sebras, kameelperde, blouwildebeeste, olifante, buffels en rooibokke sal in die savannas en doringveldgebiede hou, met gepaardgaande roofdiere. Dié gebiede val min of meer saam met die ruskampe in die suidelike helfte van die wildtuin: Krokodilbrug, Onder-Sabie, Skukuza, Satara en Orpen, maar ook Shingwedzi in die noorde.
Die grootste deel van die noordelike helfte is mopanieveld, waar meestal olifante en buffels aangetref word. Dit beteken daar is nie eintlik groot troppe rooibokke, koedoes, kwaggas en kameelperde nie – en ook minder leeus. Maar veral langs die riviere in hierdie gebiede wyk die mopanies en is ’n groter verskeidenheid wild te sien. As jy noord ry, is dit daarom goed om te weet wat om te verwag.
Die Shingwedzirivier is ’n totaal ander storie. Hier is dikwels groot troppe leeus, wat deur die wild langs die rivier en die buffels op die vlakte noord daarvan gelok word. Shingwedzi het ook heelwat – dikwels indrukwekkende – olifanttroppe.
Soms bepaal die relatiewe afwesigheid van kos en water ook watter wild ’n mens kan verwag. Diere wat meer gehard is en onder moeilike omstandighede kan oorleef, is elande, hartebeeste, bastergemsbokke en blouwildebeeste.
