waar jy kyk en die opgestopte hondjie wat iemand vir haar gegee het.
Adri-Louise was toe al 12 dae lank op ’n dieet van jellie, appelsap en Marmite-sop. Die cappuccino wat ek vir haar gaan koop het, was ’n treffer. Haar sterk gestel het my verbaas. Sommer gou het ek haar en die fisioterapeut in die gang gekry. Sy het opgewonde vertel dat hy haar sommerso in ’n oogwink dubbel vou en van die bed af regop help. Hierdie vroeë treetjies het haar gemoed goedgedoen en toe reeds kon ek sien hoe die vegter in haar opstaan.
Soggens voor werk het ek by haar gaan inloer en van laatmiddag tot saans ná negeuur by haar gekuier. Sy was in ’n enkelkamer en die verpleegpersoneel was baie geduldig met my. Ek moes vir elkeen ’n eksemplaar van LiG bring.
Met haar plesierige lag en haar onverbloemde respek vir die verpleegpersoneel het sy ’n blymoedigheid in die saal gebring. Daar was by hulle ’n buitengewone gewilligheid om hierdie dapper en positiewe vrou te versorg. Een van die teatersusters het op ’n keer gebel en genoem watter geweldige indruk hierdie vrou op haar gemaak het. Adri-Louise het almal by die naam geken. Sy het presies geweet waar elkeen bly en soos ’n nuuskierige joernalis maar is, het sy geweet wat by elkeen se huis gebeur. Die dokters was self verras en bemoedig deur haar volgehoue herstel.
Saans wanneer dit begin stiller raak in die saal en net die liggie in die hoek van die kamer gebrand het, het ons in stilte bymekaar gesit. Te kort nog om die skok en die trauma wat ons getref het, behoorlik in woorde vas te vat. Ons het slegs op haar herstel ná die twee operasies gefokus. Ons was nog nie gereed om oor die volgende fase van die behandeling te dink nie.
.........................
Die oprit na die onkoloog se spreekkamer was rolstoelvriendelik en nadat ons die verpleegster verseker het dat ons self die pad terug na die saal sal vind, het ons gereed gemaak vir ons eerste konsultasie met dokter V.
Die Here het die regte onkoloog voorsien. Toe reeds het ons respek gehad vir hierdie netjiese en bekwame man. Hy en Adri-Louise het van die begin af van mekaar gehou. Haar sterk persoonlikheid en reguit aanslag. Sy skerp intellek, humor en geloof. Dit het elke konsultasie daarna, wat nooit onder ’n uur gedraai het nie, ’n belewenis gemaak. Dikwels het ons so gelag dat ons altyd gewonder het wat die pasiënte voor in die spreekkamer gedink het. Maar daardie eerste konsultasie sou ons nooit vergeet nie.
Ons het die lywige verslae van die chirurg, patoloë en radioloë saam met hom deurgegaan. Hy het vir ons die ontleding van die uitgebreide bloedtoetse wat die vorige dag gedoen is, geïnterpreteer – ’n patroon wat met elke konsultasie daarna herhaal sou word. Hy het hierdie deel van die konsultasie afgesluit deur ons weer eens op die erns van die diagnose te wys. Ná die ontleding van die diagnose het hy gesê dat hy oor die verdere behandeling wil praat.
Sy volgende woorde het ons geruk. Hy het agteroor geleun in sy stoel en na ons gekyk. “Ek is nie God nie,” het hy gesê. Adri-Louise het my hand nog stywer vasgevat. Daar was ’n oomblik van afwagting. Hy het dit nie gesê soos iemand wat homself wou verontskuldig of distansieer nie. Ons het geweet hy sê dit as gelowige.
Wanneer ’n dokter in so ’n konteks sê dat hy nie God is nie, kan dit meer as een ding beteken. Allereers beteken dit eenvoudig: Ek kan nie wonderwerke verrig nie, maar ek sal doen wat ek kan. Tweedens kan die uitspraak beteken – en dit wou ons eerder glo – dat Adri-Louise se lewe nie in sy hande is nie. Haar lewe is alleen in God se hande.
Nietemin was dit ’n opmerking wat ons onkant gevang het. Met so ’n uitspraak weet jy intuïtief dat dit hier om lewe en dood gaan. In sulke omstandighede besef jy glashelder dat jy jou hier op een van die lewe se grenssituasies bevind. Daardie grens waar net God jou gids kan wees. En hoe het ons nie heimlik gewens dat hierdie aangename dokter vir ons God moet wees of word nie . . .
Dokter V het verduidelik dat ’n mens tot tweederdes van die lewer kan wegsny, waarna die lewer sigself kan regenereer en funksioneel werk. ’n Mens kan ook een van die twee lobbe van die lewer verwyder, maar dan moet die ander lob skoon van kanker wees. Anders is die oefening sinloos. In Adri-Louise se geval was die kanker so verspreid oor die hele lewer dat daar nêrens ’n skoon derde was nie, wat enige sodanige operasie uitgesluit het. Die enigste pad was chemoterapie wat hopelik die gewasse in haar lewer kon laat krimp en onaktief maak.
Hy het gesê dat chemoterapie die beste opsie is. In daardie stadium was dit onmoontlik om te probeer antisipeer waar daar nog, afgesien van die lewer, metastase plaasgevind het. Die chemoterapie moes dus ’n totale aanslag op die breedste front voer om verdere metastase te voorkom en dit, daar waar dit onnaspeurlik klein is, te keer en uit te roei.
Die konsultasie het einde se kant toe gestaan en dit het ’n onvermydelike punt bereik. Adri-Louise wou weet wanneer die chemoterapie sou begin, hoe lank dit sou duur, en of daar meer as een chemoterapeutiese linie sou wees. Dokter V het verduidelik dat hy eers vir haar met ’n kursus chemopille gaan behandel en dat sy oor nagenoeg ses tot agt weke die eerste chemoterapie sal ontvang. Die poort wat tydens die tweede operasie ingeplant is, is dus ook daar om die chemotoediening te vergemaklik.
Adri-Louise, pragmatis wat sy was, het ’n laaste vraag vir die onkoloog gehad. “Gegewe alles,” wou sy weet, “wat is my kanse?”
Dit is altyd ’n moeilike vraag vir enige geneesheer. Dokter V het begin deur ons te herinner aan sy opmerking dat hy nie God is nie. Ek kon sien hy het gewens dat hy nie nodig het om die vraag te antwoord nie. “As gelowiges weet ons dat ons lewe in die hand van die Here is, by Wie alles moontlik is. As onkoloog kan ek vir julle ’n statistiese riglyn gee: ’n pasiënt met jou diagnose het ’n 20 persent kans om 5 jaar te leef.”
Dit het stil geword in die spreekkamer. Die konsultasie was verby. Die dieptepunt waarop dit geëindig het, het verdere woorde oorbodig gemaak. Daar was in elk geval nie woorde oor nie.
Ek het Adri-Louise versigtig uit die spreekkamer – waarna ons nog nagenoeg 30 keer sou terugkeer – gestoot. By die afrit buite die deur het ek seker gemaak haar voete is op die flappe van die rolstoel. Toe ek haar voete so in die skaapwolpantoffels sien, het ’n groot hartseer my oorval. Haar bleek gesig, die drip wat in die lug gehou word en die nuus van kort gelede, het die onwerklikheid in my gesig gegooi. Teen die oorkantse muur het ons in die bleek sonnetjie gestop. Ek het op my een knie voor haar gaan staan en haar hande in myne geneem. Toe het ons saggies gehuil.
In die tien dae wat verby is, het ons gereeld onder ontstellende nuus gesteier, maar daardie oggend was dit die klimaks van die omvang van wat met Adri-Louise gebeur het. ’n Verpletterende terugslag.
Haar diamantring het die son gevang. Ons was 26 dae verloof.
2
Naskok
Adri-Louise was 25 nagte in die hospitaal. ’n Paar dae voor haar ontslag het sy geskryf:
............... ■ ...............
Baie dankie aan al die mense wat vir my bid. Dit beteken vir my baie. Dit gee my moed en ek ervaar die Here se sorg elke dag. Die verpleegpersoneel is wonderlik vir my. Ek is bevoorreg om in so ’n hospitaal behandel te word en om ’n mediese fonds te hê wat my kostes dek. Dankie vir al jul boodskappe en ondersteuning. Ek mis julle en is baie lief vir julle.
............... ■ ...............
Die dag voordat ek haar gaan haal het, is die laaste drips en dreineringspype uitgehaal. Sy was soos ’n jong hond in die park sonder haar halsband. Haar baldadigheid het natuurlik niks met haar beweeglikheid te doen gehad nie. Dié het maar nog bietjie vir bietjie en treetjie vir treetjie gegaan, dan was sy uitasem. Maar vir haar was die ontkoppeling van plastiekpype en drips
