is oneerlik as dit by huil kom, sê ek.
Die Donderdagoggend weet ek iets sal moet gebeur, want ek is moeg van die min slaap, die geknaag aan my senuwees en die verlang na Sara Nieuwoudt, wat ek nie ken nie. Maar my kop sê vir my sy is die een vir my. Die handelsreg-prof hou my agter en vra wat aangaan, want my toetspunt is power.
Willem kom sê na middagete hy gee moed op, daar is nie meer opsies oor nie.
Dié aand gooi Coach my uit die span uit.
“Jy moet verstaan, Diesel, dit is nie oor jóú nie, dit is oor jou spelpeil.”
Ek sit nog lank op die leë pawiljoen nadat almal weg is.
Die skaduwees trek lang strepe oor die veld, die kiewiete kom eis hul veld terug, maar ek sien niks raak nie. Ek sit met my gesig in my hande. Ek was nog altyd deel van ’n span, vandat ek die eerste keer ’n bal saam met die arbeiders se kinders op die plaas rondgeskop het. Wanneer hulle ’n span moes kies, was ek “keuse nommer een”, soos Coach al hoeveel keer gesê het. En nou? Nou het ek niks. Nie ’n slotmaat nie, nie ’n span nie en nie ’n meisie wat my vrou gaan word nie.
Wat het ek gedoen om dit te verdien? Net verlief geraak.
By my is selfbejammering soos ’n Vrystaatse spruit: gewoonlik net ’n droë lopie. Maar as dit goed reën, oorstroom sy walle en word dit ’n magtige rivier wat alles, ook rede en nugtere denke, saam met hom sleep, die hele pad na die See van Totale Mismoedigheid.
Terwyl dit donker word en selfs die kiewiete stil raak, oorweeg ek dramatiese dinge, soos om myself voor die verpleegstudente se bus te gaan gooi, maar met my geluk sal net die bus iets oorkom. Ek besluit eindelik om die aarde te bewandel vir die res van my lewe. Ek sal ’n swerwer word, sonder span, sonder slotmaat, sonder meisie.
Ek staan op, gooi my rugbystewels iewers tussen die leë sitplekke in en begin my eindelose tog noordwaarts. Ek stap oor die kampus, onder die eikebome deur. Die Toring van Trompsburg se kop hang op sy bors, sy sweetpak vir die laaste keer bevlek deur die gras van ’n rugbyveld. Ek stap verby verliefde paartjies wat hand aan hand vir mekaar lag en dit maak die mismoedigheid soos ’n klip in my hart.
Ek hoor eers nie die musiek nie.
Dit moes naby die konservatorium gewees het, het ek later besef. Ek kies kortpad deur die tuine en toe ek in ’n olienhout se takke verstrengel raak en effens tot my sinne kom, dring die klanke tot my deur. Hartseer klanke van klavierspel. ’n Soete melodie wat ek nie ken nie. Dalk ’n student wat iewers in een van daardie baie klein oefenkamertjies voorberei? Ek sal nooit weet nie. Maar dit is musiek waarvan die note my storie vertel. En die verhaal van elke man wat al ooit verlore in die liefde was, wat tevergeefs liefgehad het.
Ek staan en ek luister. Ek word een met elke gebroke hart wat deur die eeue ’n eensame pad moes loop. Soos ’n groot, warm kombers kom die musiek deur die oop venster en bedek my. Die fyn spore van die note trap liggies iets in my los – versteende selle wat bros en sag word en eindelik verkrummel, en iets vloei daaruit.
Toe huil ek. Nie diep snikke en ’n patetiese geteem nie. Diesel Liebenberg is nie daartoe in staat nie. Net trane wat loop, onophoudelik. Ek vee dit nie af nie, ek laat dit drup op die sweetpakbaadjie wat eens my trots was, laat die sout daarvan vermeng met die sout van die sweet en die sout van die bloed, dit is soos dit moet wees.
Ek huil. Die besef is eers net ’n klein, ligte kolletjie in my groot donkerte, maar groei dan; dit word ’n helder son, ’n verblindende waarheid.
“Ek huil!” skree ek, en die musiek daar binne hou skielik op.
“Ek huil!” skree ek en begin hardloop. My voete is vlug, my lyf nou lig. Ek hardloop deur die donker tuin, verby die hoofgebou, tussen studente deur, wat ’n pad oopmaak vir die gillende, voortsnellende verskynsel, onder die straatligte deur. Ek lag, maar die trane loop.
“Ek huil!” jubel ek deur Vergeet-my-nie se voorportaal, teen ’n stel trappe op. ’n Vroumens skree iets van “jy kan nie daar ingaan nie”, maar nou soek ek vir Sara Nieuwoudt voor die trane weg is. Ek wil haar in my arms neem en haar die sout laat proe, sodat sy kan sê alles is okay, ons kan trou, want ek kan huil – en ek kan rugby speel. Ek storm in ’n gang af. Meisies skarrel hier en daar en gil hoog en paniekerig. Skielik is ek heeltemal uitasem en verdwaal in die doolhof van die koshuis. Ek besef ek het nie die vaagste benul in watter kamer, op watter verdieping, Sara Nieuwoudt bly nie.
* * *
“En dit is waar Sekuriteit jou betrap het,” sê adjunkregistrateur Ronsard Steyn.
“Ja, meneer.”
“En jy wil hê dié storie moet as versagtende omstandighede dien?”
“Ja, meneer.”
Hy skud sy kop.
“Meneer Liebenberg,” sê prof Vermaak, “ek wil hê jy moet ’n rukkie hier vir ons wag. Ons gaan verdaag na die kantoor hier langsaan en oor ’n vonnis besluit.”
“Goed, professor.”
Hy en Steyn staan op, prof Tienie sit met sy ken op sy hand. Vermaak druk prof Tienie se skouer. Sy oë gaan oop. “O,” sê hy en verrys ook uit sy stoel. En ek weet my enigste hoop het geslaap. Hulle stap in gelid na die deur, maak dit toe.
Sewe-en-tagtig jaar later – volgens my horlosie so tien minute – kom hulle terug.
Steyn is die een wat die vonnis moet uitspreek.
“Die dissiplinêre komitee het besluit om jou te skors, meneer Liebenberg.” My hart val reg deur, tot op die vloer. “Betreding van ’n dameskoshuis is ’n baie ernstige oortreding. So baie van die dames se ouers het met skok op jou optrede gereageer. Daarom kan ons nie anders as om die sterkste moontlike strafmaatreël toe te pas nie.”
Ek gaan toe, na alles, wel die aarde moet bewandel.
“Maar,” neem prof Tienie nou oor, sy stem krapperig soos ’n ou grammofoonplaat, “daar is myns insiens aansienlike versagtende omstandighede. ’n Jong man wat sy hart verloor en sy trane vind, verdien ’n reddingsgordel. Daarom het ons besluit om die vonnis op te skort vir solank as wat jy aan dié universiteit studeer. Tensy jy natuurlik weer in ’n dameskoshuis se gange loop en gil,” sê hy en hy glimlag, en ek weet hy het wragtig toe nie gesit en slaap nie.
* * *
Toe ek die deur oopmaak, wag Coach, Willem, Lordan en die hele span vir my in doodse stilte. En toe ek glimlag, brul hulle, en dit is ’n skouerkloppery en ’n optellery en omhelsing uit ’n ander wêreld. Maar toe ons buite die hoofgebou by die trappies afloop, word almal skielik stil.
Onder, by haar fiets, staan Sara Nieuwoudt.
Die manne laat my alleen na haar toe stap.
Sy het ’n blom in haar hand. ’n Enkele geel blom, wat sy na my uithou.
“Ek het van alles gehoor,” sê sy, en ek weet Lordan se kontakte samel nie net nuus in nie, hulle versprei dit ook.
“Ek is jammer …” begin ek sê, maar sy maak my stil.
“Daar is vanaand ’n volle uitvoering van Mozart se klavierkonsert nommer sewe-en-twintig in die Odeion. Nie net die stukkie wat jy gehoor het nie.”
