het hy lanklaas beleef. Die meisie is nog besonder mooi daarby met haar kastaiingbruin hare en oë grys soos die Noordsee. Die grys oë het geblits – koue blitse, as so iets moontlik is. Die man is seker haar spesiale vriend. Sy lyftaal het gespreek van beskerming en besitlikheid.
Die lewendige rooikop is oulik, maar nie so mooi soos die ander een nie. Om te dink dat hy nou hier in Suid-Afrika mense moet teëkom wat die MacLeans se familieskandes ophaal en hom daaroor verwyt. Die sondes van die vaders rus vir hulle op die skouers van die nageslag.
Hy skud sy skouers ergerlik. Dit het selfbeheersing gekos om hulle nie voor al daardie starende mense kort te vat nie.
“Vertel my meer van dié Clearances waarvan julle twee Iain MacLean beskuldig het,” vra Emile toe hulle met stomende koppies cappuccino by ’n restourantjie sit. Hy laat sy derde pakkie suiker deur die skuim sak en proe behaaglik aan die koffie.
“Dis iets wat altyd ’n emosionele saak sal bly vir die mense van die eilande en die Hooglande,” sê Marian. “Ons mense het geboer op Glenbogan en daar was ’n groot gemeenskap. Toe ontdek die landlords dat Cheviot-skape goed aard op die eilande en dat daar groot geld te maak was. Die destydse laird was getroud met ’n Engelse gravin, en hulle sê sý het hom beïnvloed om sy ongewenste huurboere of pagters en masse uit te dryf. Die arme mense het langs die kus gaan woon en probeer lewe van visvang en die maak van wier-as vir glasblasery. Of hulle het per skip na Glasgow gegaan, waar hulle in die slums beland het, of anders is hulle oorsee na Amerika, Kanada, Australië en selfs Suid-Afrika. My oupa het my vertel dat daar slegs ruïnes oorgebly het in die Bogan Glen. Die landhere het skape en Hooglandse langhaarbeeste begin aanhou, en daaruit ryker geword as wat die pagters hulle gemaak het.”
“Wel, dit help nie om nou nog daaroor te mor nie. Dis soos sommige mense wat vandag nog die konsentrasiekampe van die Anglo-Boereoorlog ophaal en die Britte daaroor verwyt. Die geskiedenis marsjeer voort – ’n mens moet vorentoe kyk.”
Marian kyk takserend na Emile oor die rand van haar koppie. Hy kan soms so gevoelloos voorkom. Haar ouers is nie gaande oor hom nie, want hulle dink hy pas nie by haar nie.
Hy kan hulle Skotse trots tog so ignoreer, en hy weier om Marian na enige van die Kaledoniese dae of danse te vergesel. Dat mans kilts dra, is vir hom snaaks, en hy kan doedelsakmusiek nie veel nie. Hy negeer haar Skotsheid, haar andersheid, en tog verklaar hy gereeld sy liefde aan haar. Miskien sal hy haar probeer vervreem van haar mense en hulle gewoontes sodra hy haar aan hom verbind het. Nee, sy sal so iets nooit toelaat nie.
“Hulle sê twee derdes van die eilanders moes Mull verlaat,” vertel sy. “Daar is nou net ’n leë landskap waar baie mense eens gewoon het. Ek wil graag gaan kyk hoe dit daar lyk. Ek het grootgeword met verhale van Mull – die kastele, die lairds en die clans van die Hooglande.”
“Ons kan soontoe gaan op ons wittebrood,” skimp hy.
“Wittebrood? Jy droom, Emile Rossouw. Daar sal nie so iets in die afsienbare tyd wees nie.”
Hy lyk soos gewoonlik afgehaal as sy sy verwagtinge kortknip.
“O, wil jy eerder soontoe gaan agter daardie skrywer aan?” vra hy sarkasties. “Die man wat jou aggressiewe aantygings so netjies gehanteer het?”
“Emile, moenie verspot wees nie. Ek wou al lankal gaan, en ek is beslis nie agter hom aan nie. Hy is ’n MacLean van Glenbogan, en as sodanig bly hy my vyand. Wat dink jy sal my ouers sê as ek met so ’n man moet deurmekaar raak? My pa sal mos ’n oorval kry, en my oupa draai in sy graf om. My oupagrootjie was ’n baba toe sy gesin daar weggejaag is, maar hy het sy kinders alles vertel van die ellendes wat die inwoners van Glenbogan moes verduur. Daar is mondelinge oorlewering van ons geskiedenis gedoen, van geslag tot geslag. My oupa het dit weer vir my vertel.”
“Dink jy die MacLeans sal jou sommer verwelkom as jy daar aankom? Die skrywer het jou net gepaai. Ek twyfel of hy regtig wil hê mense soos julle moet kom kuier.”
Sy vererg haar. “Kyk, Emile, ek het gesê ek gaan nie daardie man opsoek nie. Ek gaan nie Mull toe om sy onthalwe nie.”
“Kom ek en jy gaan volgende jaar soontoe, Marian,” sê Morag dromerig. “Glenbogan-kasteel is heel in die noorde, nie ver van Tobermory af nie – dis die hoofdorp van Mull. Jy kan dit nie juis ’n hoofstad noem nie, want dis te klein. Ons kan daar rondreis; ek wil buitendien die Hebride sien. Ons ouers sal ons aanmoedig om te gaan. Ek wil ook graag die eiland Iona sien, waar Sint Patrick gewerk het en waar daar ’n beroemde klooster was voordat die Vikings dit vernietig het. Dis een van die heiligste plekke op hierdie aarde. Dit lê aan die weskus van Mull en veerbote neem toeriste soontoe.”
Emile plaas sy hand oor Marian s’n. “Kan ek saamkom, al is dit nie ons wittebrood nie?” Sy stem is speels smekend, maar sy vermoed hy wil seker maak dat sy Iain MacLean van Glenbogan nie weer sien nie.
“Nee, ek en Morag gaan om ons Skotse wortels te gaan opsoek. Ek gaan in elk geval nie op iets wat na ’n wittebroodsreis lyk sonder dat ek getroud is nie, baie dankie.”
Sy sien hoe hy sy lippe opmekaar pers, en ’n diep frons kom sit tussen sy wenkbroue. Hy kan so knaend raak dat sy soms ferm moet optree.
Die volgende dag probeer Marian ’n onderhoud met Iain MacLean gereël kry vir ’n koerantstorie, maar sy loop haar teen ’n muur vas. Sy agent verseker haar dat hy beslis geen tyd aan haar kan afstaan nie.
Marian wonder of dit werklik so is en of hy bloot nie weer die meisie wat hom verwyt het, wil sien nie. Wie is sy, per slot van rekening? ’n Verslaggewertjie by ’n Suid-Afrikaanse koerant, wat hom aangeval het oor ongeregtighede wat sy voorgeslagte gepleeg het. Dit terwyl hy ’n bekende skrywer is, en ’n aristokraat daarby. Iemand wat gewoond is aan respek en bewondering, eerder as verwyte en onbeskoftheid – veral van iemand van ’n nederige afkoms soos sy. Hy dink seker met minagting aan haar en Morag.
Sy lees ander joernaliste se boekresensies oor hom, en sien ’n paar dae later dat hy vertrek het na Amerika. Met intense belangstelling lees sy sy boek oor skeepswrakke en kom agter dat hy besig is om een van die skepe van die Spaanse Armada te soek, die galjoen die San Felipe de Valencia. Soos die San Juan de Sicilia het dit aan die kus van Mull gesink.
Nadat die Spaanse Armada verslaan is, het twee skepe noord gevaar, lees sy. Die San Juan de Sicilia het in September 1588 in die baai van Tobermory ingevaar om voorrade in te neem en herstelwerk te ondergaan. Maar sy het ontplof, sodat driehonderd en vyftig bemanningslede dood is. Daar word geglo dat sy met ’n fortuin aan goue dukate gesink het. Vele onsuksesvolle pogings is aangewend om haar te vind. Die San Felipe de Valencia, wat net so ’n ryk skip was, het vermoedelik tydens ’n storm aan die kus naby die kasteel van Glenbogan in onstuimige water beland en weens die gevaarlike strome daar gesink. Volgens oorlewering het ’n aantal voorwerpe uitgespoel, waaronder deel van ’n mas en ’n klompie munte, maar die wrak van hierdie galjoen is nog nie geïdentifiseer nie. Die skrywer het al ’n grootskaalse soektog na dié ontwykende skip op tou gesit.
Marian is gefassineer. Mull trek haar. Die MacLeans, wie se naam vir haar familie ’n vloekwoord is, trek haar soos ’n mot na ’n vlam aangetrek word.
2
“Alles is so pragtig hier,” sê Morag toe hulle met die veerboot van die Skotse vasteland na die hawe van Tobermory op Mull vaar. “Ons moes lankal hierheen gekom het. Hoekom het ons nie?”
Marian glimlag en geniet die seebries wat deur haar kastaiingbruin krulle waai. “Oor ons uitgestel en uitgestel het terwyl ons gestudeer het en daarna professionele vroue wou word. En oor ons
