land in die wêreld sien voordat sy doodgaan, ten minste vier tale vlot praat en met ’n Christenman trou. Maar nie te gou nie, want jonk trou is gou berou, het haar ma glo gesê. “En ek het besluit om met seks te wag tot op my troudag,” het Charlotte my reeds in graad 8 ingelig.
In my graad 8-jaar sou ek met Pa en Ma oor die lewe kon praat. Ek wóú. Charlotte met haar helder oë, haar egtheid en haar onweerstaanbare selfvertroue het die begeerte daartoe in my wakker gemaak. Maar toe raak Pa met Zelda Larson deurmekaar en die Sondagkoerante raak met ons deurmekaar en alles in ons huis en lewe raak so deurmekaar dat Ma ses weke lank in ’n kliniek in Kaapstad behandeling moes kry.
In my graad 8-jaar het mense dus oor óns gepraat, oor Pa en Ma. Vir die ontdekking dat bitterheid, onvergewensgesindheid en woede normale kommunikasie kan doodmaak, was ek eintlik nog heeltemal te jonk, maar as jou pa jou ma met ’n ander vrou verkul, maak die kinders se ouderdom vir niemand saak nie.
Ek was dertien toe ek uitgevind het dat Ma, die supervrou, ’n binnekant het en dat dit vir ons almal baie veiliger was om aan die buitekant van haar binnekant te bly. Ek het twee keer saam met Ouma afgevlieg Kaap toe om haar in die kliniek te gaan besoek. Ma het my so half op ’n louwarm manier uitgevra oor my skoolwerk. Ek het vertel hoe goed dit met wiskunde gaan, want Ma het ’n ding oor wiskunde.
Ek kon my asem gespaar het: Ma het haar belangstelling in my wiskunde verloor. Met Ouma wou sy beslis praat. Ouma moes in die fynste besonderhede vir haar vertel hoe Pa sy dae deurbring, hoe sy gemoedstoestand was, of hy berou toon, of hy en Zelda Larson nog met mekaar in aanraking was.
“Ek het klaar besluit, Ma,” het my ma gesê. “Ek gaan stappe neem.”
Ek kon raai watter stappe Ma sou neem. Nee, nee, het iets in my gekreun en gekerm – dalk my siel. Maar ek het nie ’n geluid gemaak nie; ek het gesit soos wat kinders sit as hulle ouers droogmaak.
Ek kon Tafelberg deur die venster van die privaat kamer sien, met die kabelkarretjies wat soos spinnekopwyfies aan hul spinnedrade in teenoorgestelde rigtings by mekaar verbygaan. Ek het aan spinnekopbytplekke gedink: aan die vars, jeukende bytplek wat later ’n klipharde knop met ’n lewe van sy eie word. Ek het onwillekeurig aan my bene en agter my skouerblaaie begin jeuk en krap en Ouma het my gesteurd aangekyk. “Jou stoel kraak darem verskriklik, Katryn! Sit ’n bietjie stil!”
Daar was pasiënte in die tuin. Hulle het almal eenders geloop, so asof iets skuur: skoensole op die grond, been teen been, binnearm teen die lyf.
“Moenie,” het Ouma dringend gesê. Sy en Ma was nog aan die praat oor die AWOL-gedagte in Ma se kop: oor die stappe wat sy van plan was om te neem. “Bid dit eers deur, Frieda.”
“Bid dit deur, Ma?” My ma het ’n vreemde laggie gegee – waaroor, het ek nie geweet nie. “En gestel die Here besluit ek moet liewer by my owerspelige man bly? Ek het ook die reg op geluk. Waarvoor leef ek? Om vernedering te moet sluk?”
“Eggert het berou,” het Ouma gesê.
“Berou raak my nie,” het Ma gesê. “Ek is immuun daarteen. Ek wil hom nie meer hê nie.”
Ma het saam met ons na die uitgang geloop, haar skouers skuur-skuur teen die gangmuur. Toe ek en Ouma buite op die koms van die taxi staan en wag het, het ek die gevoel gekry dat ek ook vol skaafmerke was, asof ek teen iets baie grof geskuur het.
Daardie aand op die vliegtuig het ek geweet waar-teen dit was: ek het teen die flenterkant van ’n supervrou geskuur. En dit sou nie ’n eenmalige gebeurtenis wees nie. Dit sou jare lank duur. Toe sy uit die kliniek ontslaan is en teruggekom het Müllerhof toe om die uitmekaargerukte drade van haar lewe weer te probeer optel, het my ma haar flenterkant saamgebring.
Ons was weer ’n gesin, soort van. In komkommertyd, wanneer die koerante en tydskrifte nuus soek, het daar selfs foto’s van ons in die koerant verskyn. Ma was weer gegrimeer, Pa het weer met oë vol integriteit in die kameralens ingekyk, Bert het elke jaar ’n entjie hoër bo hulle uitgetoring en ek het nie meer so kinderagtig geglimlag nie.
Ek en Bert het dus inderdaad grootgekom, so op ’n manier.
En ja, ons hét interessante kinderjare gehad.
3
Die oggend wat die begin van die einde was, was ’n tipiese Müllerhof-oggend.
Justice, die sekuriteitswag, op sy pos by die toegangshek, die stoet van byna dertig bustaxi’s wat een na die ander by die ingang na die landgoed stilhou, werkers wat in varsgestrykte oranjegeel uniforms uitklim, hulle veegkaarte aan Justice oorhandig, toegang tot die terrein verkry en dan twee-twee, drie-drie op die breë, geplaveide pad aanstap na die verpakkingskompleks. Die breë weg na die smalle lyf, het ’n rubriekskrywer in die Sondagkoerant dit tong in die kies genoem. Dit is opvallend, het dieselfde rubriekskrywer opgemerk, dat 95% van die werkers in vleuel C so skraal is. Sou die doepa in die tienduisende verslankingspille wat hulle elke week so keurig verpak, so sterk wees dat die reuk daarvan selfs die pakkers se eetlus demp?
Ouma Grové het haar honde vroeg buitentoe gebring; sy was nog in haar pienk japon, haar hare in ’n sneeuwit nagvlegsel. Die jong reun het dreigend vir die werkers geblaf, die tefie het stertswaaiend en opgewonde tussen die struike in die tuin rondgesnuffel. Ouma het vriendelik vir ons werksmense gewaai. Hulle het in Sesotho, Afrikaans en Engels gegroet en glimlaggend teruggewuif.
Vir fotograwe, weet ek lankal, is die ou plaashuis in die vroegoggendlig suiwer fotomateriaal. Soggens vroeg gooi die een wat eerste in die eetkamer aankom, al die houtraamvensters oop. Ons het so grootgeword. Vandat ek kan onthou, adem ek soggens Müllerhof se eie, onbottelbare parfuum in. Die Müllerhof-parfuum – die geur van ou rose in die oggendwind – het al male sonder tal daartoe bygedra dat Müllerhof se plaashuis voorblaaie en middelblaaie gehaal het. Die kameramense se knockout, noem Eunice, die kok, dié geur uit die tuin.
Die oggend ná die nag van die etikette staan Eunice soos elke ander oggend met neergeslane oë agter die groot bedieningstafel terwyl Brian vir hom spek, wors, tamatieskywe met kruie en gebakte eiers inskep. Brian het nie op hom laat wag nie: hy het haar net so doelbewus geïgnoreer. Hulle was nie net in die proses om ’n siek patroon te skep nie; hulle was lankal hulle eie beste slagoffers.
Eendag op ’n reëndag, het ek nog gedink, gaan ek Bert opsteek om ’n string klappers in die bomskuiling hier onder die eetkamer te laat ontplof. Hy is impulsief genoeg; hy sal dit doen. Die knalle moet presies saamval met die oomblik wanneer Brian vir hom eiers inskep. Dalk praat Eunice en Brian dan weer met mekaar. Hulle is ewe koppig, ewe onversetlik en in daardie opsig ’n ewe groot pyn in die nek.
Eunice weier naamlik om die feit dat Brian by my ingetrek het te aanvaar. Sy het dit reeds in Februarie, toe sy agtergekom het dat hy nie meer snags huis toe gaan nie, in soveel woorde vir my gesê. “Hierdie soort ding is vir my ’n teistering, Katryn. Dis teen die leer van my kerk, teen die leer van –”
“Kerke verskil, Eunice,” het ek haar in die rede geval.
Sy het haar nie van stryk laat bring nie. “As julle dan so erg oor mekaar is, hoekom trou julle nie? Julle sal nie gelukkig wees nie, só sonder die huweliksgelofte.”
“Ag nee, tog, Eunice!” het ek geprotesteer. “Ons is rasend gelukkig! Ek was nog nooit in my hele lewe so gelukkig nie!”
“Die ware gelukkigheid,” het sy gesê en haar groot werkershande aan ’n ewe groot vadoek afgedroog, “kom mos altyd saam met eerbied vir die Here.”
“Ek het
