as ander. Vooraf- en kitsbereide souse, geurmiddels en geregte is dikwels te sout vir kinders. Kies eerder produkte met min of geen preserveer- en geurmiddels. Gebruik wel natuurlike geurmiddels soos knoffel, kruie en selfs kerries.”
Erika het nog ’n voorstel: Wat van ’n algemene huisreël dat almal aan tafel ’n happie van alles proe?
“Skep net ’n baie klein bietjie op ’n slag op. As hy ongelukkig raak, maak dit duidelik dat hy net een of twee happies hoef te proe. Só gaan jy baie verder kom as wat jy verwag dat hy sy bord moet leeg eet. Dit help ook as maatjies of ouer broers en susters van al die kosse eet en geniet, omdat kinders gedrag by mekaar afkyk. Sny ook ’n klomp vrugte in blokkies, los dit op die tafel en eet self met oorgawe daarvan.”
DOENLYSIE
Celeste doen aan die hand:
As hy nie wil eet nie, wag tot die volgende etenstyd of geskeduleerde versnaperingstyd voor jy iets anders aanbied. Moenie vir hom ongesonde happies soos lekkergoed of iets anders gee as hy nie sy kos wil eet nie. (Anders kan hy begin verwag dat hy só “beloon” gaan word as hy nie eet nie.)
Bied vir hom dieselfde kos aan as die res van die gesin.
Stel ’n goeie voorbeeld deur self gesond te eet. Probeer om nie negatiewe goed te sê oor kos waarvan jy nie hou nie.
Hou etenstye ontspanne. As jy pal kla en kritiseer, kan dit hom net gestres maak. Moedig hom aan – glimlag, gee drukkies en prys hom.
Gee hom kans om nuwe kos te leer ken. Moenie ophou ná een of twee probeerslae nie. Soms moet jy iets agt tot tien keer vir ’n kind aanbied voor hy dit aanvaar.
Kinders het sekere voor- en afkeure. Laat hy kies, soos byvoorbeeld tussen twee verskillende vrugte of twee verskillende toebroodjievulsels. Moet hom nie dwing om te eet nie.
Moenie kos as ’n beloning aanbied nie. Wat van ’n beloning soos om parkie toe te gaan of ’n speelafspraak met ’n maat?
VRAAG 6
Die skoolhoof het my ingeroep oor my seun. Hy knou glo deesdae ander kinders af. Ek kan nie glo dat hy ’n boelie is nie. Ons het almal sterk persoonlikhede, en hy word groot in ’n huis wat hy moet deel met drie broers, maar dis tog nie ’n teelaarde vir boelies nie?
ANTWOORD
’n Mens weet amper nie wat is erger nie, om te hoor jou kind is ’n boelie, of dat hy die slagoffer van een is. Probeer koelkop bly, al is jou eerste reaksie om sommer die skoolhoof voor stok te kry.
Janine Shamos, ’n woordvoerder van die Suid-Afrikaanse Depressie-en-angsgroep (Sadag) en selfbeeldafrigter van Johannesburg, som op wat baie ouerskapkenners aanraai: Moenie wag en kyk of die situasie vanself sal regkom nie. Tree dadelik op voor dit ’n siklus raak en die skade permanent is. (Janine sê dit lyk asof “chroniese” boelies as volwassenes daarmee aanhou. Dit beïnvloed hul vermoë om gesonde verhoudings te ontwikkel en daarmee vol te hou.)
Probeer eerstens agterkom hoekom jou kind sy maats afknou, sê Ronéll Lemmer, ’n kliniese sielkundige van Oudtshoorn in die Klein-Karoo. Kyk objektief hoe lyk dinge tuis. In ’n groot gesin is dit nie altyd moontlik om almal ewe veel aandag te gee nie. Vra jou af: Kry hy genoeg aandag? Is ek betrokke genoeg in sy lewe? Voel hy geborge? Hoe praat ek en my man met mekaar? Hoe los ons probleme tuis op?
“Dikwels volg so ’n kind sy ouers se voorbeeld. Is jou man dalk aggressief tuis en jou seun dink dis maar hoe hy moet optree? Hou hom dop. Dalk het hy ’n klomp opgekropte gevoelens of aggressie, en hy weet nie hoe om daarvan ontslae te raak nie. Word hy byvoorbeeld tuis heeltyd stilgemaak? Hoe tree hy op wanneer hy met sy broers of sy speelgoed speel?”
Janine sê ’n boelie het dikwels ’n lae selfbeeld en is onseker van homself. Hy verstaan nie ander se gevoelens nie en weet nie wat ander kinders regtig van hom dink nie. Hy probeer dalk sy maats beïndruk en voel belangrik en magtig as hy op iemand anders kan pik.
Kenners het verskillende benaderings tot die probleem, maar die meeste kom ooreen oor dié basiese riglyne:
Moenie met geweld reageer nie.
Praat met jou kind daaroor sonder om hom te verneder of hóm emosioneel te kwets.
Maak dit wél duidelik dat sy gedrag vir julle onaanvaarbaar is.
Verduidelik aan hom hoe dit die ander kind laat voel en wat dit ook aan hóm as mens doen.
Dring daarop aan dat hy sy maat so gou moontlik om verskoning moet vra – en dit bedoel. Hou toesig dat dit nie weer gebeur nie.
Janine sê as jou kind ’n “gesoute” boelie is, sal hy eers moet leer om sy eie verkeerde gedrag te erken en in te sien wat die uitwerking daarvan op homself en ander is. Hy moet ander maniere kry om sy behoeftes te bevredig. Die ideaal is dat hy sterk verhoudings vorm met volwassenes wat bereid is om hom te help.
DOENLYSIE
Gesels met jou kind oor wat pla. Verseker hom van jou liefde.
Werk aan sy selfbeeld. Prys goeie gedrag. Stel realistiese doelwitte. Lê regtig klem op positiewe versterking. Komplimenteer hom as hy iets goeds doen.
Wees ferm as hy lelik optree, maar moenie so ’n bohaai opskop dat al die aandag hom laat goed voel nie.
Leer jou kind om sy woede in woorde uit te druk, sodat dit nie in sy gedrag uitkom nie. Of stel voor dat hy ’n slaansak pak as hy kwaad is.
As jou kind werklik jammer is, moet jy nie bly vassteek en voortdurend al sy oortredings oprakel nie.
Kry professionele hulp as jy bekommerd is oor sy aggressie en nie weet hoe om dit te hanteer nie.
VRAAG 7
Ek sukkel om my kind soggens uit die bed en aan die gang te kry. Ek smeek, dreig, koop hom om … en dan is hy steeds laat! Uiteindelik mis hy sy saamrygeleentheid met die bure en dan is ek ook laat vir werk omdat ek hom moet skool toe neem, en almal begin sommer die dag op die verkeerde voet.
ANTWOORD
Die een vraag wat by almal opkom as hulle dié ene hoor, is: Hoe laat gaan hy slaap?
Die meeste onderwysers met wie ek gepraat het, sê jy moet sorg dat jou kind saans vroeg genoeg in die bed kom. Omstreeks agtuur is ’n goeie maatstaf in graad een. (Pas dit aan soos hy ouer word.) As hy moeilik aan die slaap raak, hou sy slaaptydroetine so rustig moontlik. Dis onrealisties om te verwag dat hy dadelik aan die slaap sal raak as hy tot vyf voor agt nog na ’n opruiende TV-program gekyk het.
Kenners sê as hy elke oggend met die verkeerde voet uit die bed klim, en dis nie ’n nuwe verwikkeling nie, is hy dalk net nie ’n oggendmens nie. Party kinders hou eenvoudig nie daarvan om aangejaag te word nie en gaan dalk net meer verbouereerd raak as jy dit doen. Maak hom eerder effens vroeër wakker sodat hy ekstra tyd het om in sy eie tempo reg te maak. Julle sal dan albei minder gestres wees.
Kevin Leman het ’n redelik radikale voorstel vir trae opstaners in sy boek ’n Nuwe kind teen Vrydag. (Hoe dan nou anders met so ’n titel?) As jy kans sien daarvoor, probeer dit. Dis waarskynlik veral geskik vir ouers wat al alles probeer het en raadop is weens elke oggend se gejaag.
