die skool te kry nie. Verduidelik baie kalm aan jou kind dat hy van nou af soggens self moet opstaan. Hy gaan dalk tienuur wakker word en bitter ongelukkig wees daaroor. Skryf dan ’n brief aan die skool in die trant van: “Daar is geen verskoning waarom hy laat is nie. Hy het bloot gekies om laat te slaap. Hanteer hom soos julle gewoonlik sulke kinders hanteer.” Dit sal nie vir jou kind (oud of jonk) lekker wees om met so ’n brief skool toe te gaan nie.
Daar is dalk tog salf te smeer aan daardie ewige agteros.
DOENLYSIE
Moenie aanhou kerm en hom etiketteer as die laatslaper nie – jy bereik niks nie, hy mag dalk net nog langer vat.
Gee die feite. As sy gesloer jou benadeel, sê: “Ek het vanoggend ’n spoedboete gekry omdat ek moes jaag werk toe nadat ek jou afgelaai het.”
Moenie vergeet om dankie te sê wanneer hy merkbaar moeite doen om betyds te wees nie. Weerhou jou ook daarvan om dinge kwyt te raak soos: “Ek het jou mos gesê dit sal beter gaan as jy vroeër opstaan.”
’n Ma se wenk
“Stel saam met jou jonger kind ’n kaart op met oggendtakies wat afgetik word. Oorweeg ’n beloning as hy teen die einde van die week alles betyds voltooi het.”
VRAAG 8
My kind jok. Hy gebruik dit as maklike uitweg – as sy sussie byvoorbeeld huil, was dit nie hy nie. Ek is nou onseker wanneer hy die waarheid praat. Ek het eers gedink dis klein leuentjies, maar ek het hom al betrap op groter leuens oor skoolwerk. Hy is nege jaar oud, ’n dierbare kind, en het nie rede om te jok nie. Ek is bang straf vererger dit.
ANTWOORD
Dis normaal as jong kindertjies soms leuens vertel. Dit gebeur omdat hulle nog nie altyd tussen feite en fantasie kan onderskei nie, omdat hulle bang is vir die gevolge van straf, of bang is dat hulle nie heeltemal aanvaar word nie.
Op 9-jarige ouderdom is dit egter beslis al minder normaal óf aanvaarbaar, sê Erika. Die algemene reël geld soos met enige ander negatiewe gedrag. Sal jy toelaat dat jou kind sy sussie slaan? Nee, jy sal dadelik daarvan werk maak. “Klein leuentjies of grotes – sy gedrag moet so gou moontlik uitgesorteer word, anders word die probleem vinnig-vinnig groter en onhanteerbaarder. Onthou dat ’n kind met gedrag eksperimenteer. As hy aanvanklik met leuens wegkom, kan dit sy gedrag versterk en beteken dat hy dalk volgende keer weer die beproefde metode gebruik.”
As jou kind as leuenaar gebrandmerk is, gaan hy aanmekaar negatiewe terugvoering uit sy sosiale omgewing ervaar. Dis op lang termyn vir hom baie skadelik. Pak dus so gou moontlik die bul by die horings en doen iets aan die saak.
Erika stel voor jy praat openlik met jou seun. Laat hom verstaan dat jy aan sy kant is en hom wil help om ’n plan te maak. Hy kan moontlike oplossings voorstel.
Probeer vasstel wanneer en waarom hy jok. Vertel hy stories oor skoolwerk, ouers, geld, klere, vriende of aggressiewe gedrag? As hy in spesifieke situasies jok, probeer die situasie herstruktureer om die druk daarvan te verminder of om die versoeking te beperk. Kinders vertel soms aanhoudend leuens omdat hulle onseker is, nie veilig genoeg voel nie of omdat hulle druk ervaar van hul ouers of ander betekenisvolle persone in hulle lewe.
Johann Verster, ’n kliniese sielkundige van Kaapstad, deel ’n paar moenies:
Moenie vir jou kind iets sê soos dat hy eers jou vertroue moet terugwen nie. Hy mag dan voel jy vertrou hom in elk geval nie. Sê eerder: “Ek het agtergekom jy vertel leuens, maar ek gaan jou nog ’n keer vertrou.”
Moenie blaf: “Daardie leuen was noodsaaklik” as jou kind jou betrap dat jy jok nie. Sê eerder: “Haai, nou betrap jy my.” Dit maak jou meer toeganklik. Hy mag maar weet jy maak ook foute.
As jy jou kind aanmoedig om vir jou álles te vertel (al is dit hoe sleg), moet jy jou reaksie (en jou gesigsuitdrukking!) reg hê as hy dit wel doen. As hy jou dalk skokkende goed vertel, kan jy nie dan oorreageer nie, want volgende keer sal hy dalk eerder jok of dit van jou weerhou.
DOENLYSIE
Erika stel voor:
Kritiseer sy gedrag, nie vir hom nie.
Jok hy weens te veel druk? Verminder dan die druk om met ander mee te ding. Of beklemtoon dat kompetisie met homself die belangrikste faktor is wat hom moet motiveer, byvoorbeeld: “Jy kon gister een bladsy van jou leesles lees, kyk of jy vandag twee kan doen in dieselfde tyd.”
Maak seker jou kind weet hy is geliefd, hy word aanvaar en hy is in jou oë ’n sukses. Gee vir hom lekker verantwoordelikhede waaroor jy hom kan prys. Dit sal sy gevoel van sukses ’n hupstoot gee. Dis veral belangrik as sy leuens spruit uit ’n swak selfbeeld.
Sluit ’n kontrak met hom om nie te jok nie. Omskryf aanvaarbare gedrag, sowel as hoe hy beloon gaan word. Belonings hoef nie altyd noodwendig tasbaar te wees soos speelgoed nie, dit kan iets insluit soos die lekker gevoel as hy die waarheid praat. Definieer ook wat is onaanvaarbare gedrag en die gevolge daarvan.
Gee jou kind elke keer positiewe reaksie en erkenning as hy by die waarheid hou.
Laat hy sy eie gedrag monitor, sodat hy bewus raak van sy gewoontes. Hy kan byvoorbeeld ’n merkie in ’n boekie maak as hy eintlik wou jok, maar tog by die waarheid kon hou. So dwing dit hom ook om verantwoordelikheid daarvoor te aanvaar.
Ruil rolle om. Vertel ’n verhaal van ’n kind met ’n soortgelyke probleem. Vra jou seun dan om die gevolge van die gedrag te beskryf en oplossings te bedink om die storiemaat te help. So kry hy meer insig in sy gedrag en kan hy begin fokus op moontlike oplossings.
Gesels met hom oor hoe sy gedrag die ander gesinslede raak. Dit kan hom ook help om insig in sy gedrag te kry.
’n Ma se wenk
“Moenie strikke stel om hom te betrap nie. Dit vererger meestal die situasie.”
VRAAG 9
My man pendel al ’n jaar tussen provinsies. Soms is ek meer as ’n week lank ma én pa. My twee oudstes het ’n goeie band met hul pa, maar ons sesjarige seun wil niks met hom te doen hê nie. Dis amper lagwekkend – hy wurm homself letterlik tussen ons twee in! My man verlang baie na hom. Hy is so teleurgesteld as ons seun nie opgewonde is omdat hy terug is nie.
ANTWOORD
Dis glad nie so ongewoon dat dié mannetjie hom tussen julle probeer inwurm nie – Pa kom dan nou immers “inmeng” in jul verhouding!
Erika sê hierdie “wedywering” is doodnormaal as jy jul seun se ontwikkelingsfase in ag neem. So teen drie tot vyf jaar (neem in ag dis gemiddeldes, dit verskil van kind tot kind) leer ’n kind om al selfstandiger op te tree. Om te wedywer is deel daarvan: ’n Seun sal meeding met sy pa om Ma se aandag, en ’n dogter weer met haar ma om Pa se aandag. Dis natuurlik nie altyd so opvallend soos in julle geval nie, soms is dit baie subtiel. Boonop is jou seun gewoond aan jou onverdeelde aandag omdat jou man baie weg is. Jy is meestal die een wat hom versorg en tyd met hom deurbring.
Erika sê as jou man dié ontwikkelingsfase verstaan, sal dit vir hom makliker wees om nie jul seun se gedrag persoonlik op te neem of te oorreageer nie.
Onthou, as die mededinging eers oorwaai, vereenselwig
