die mank been het glo as Italiaanse krygsgevangene in Suid-Afrika beland en ná die oorlog besluit om hier vir hom ’n toekoms te bou. Baie meer geleenthede as in die armoedige suide van Italië waar hy gebore is, so het hy tussen die fotonemery deur vir Kleinboet vertel – die enigste lid van die bruidspaar se gevolg wat ’n geselsie met hom aangeknoop het. Meer geleenthede vir ’n wit man, dis gewis, het Kleinboet gesê.
“Wel, ek sal nooit-ooit weer oor ’n wye trourok droom nie,” sê Colette. “Dis goed vir ’n papierpop of ’n prinses in ’n katedraal, maar dit werk nie vir ’n gewone bruid in ’n NG kerk nie. Dit het ek vandag geleer.”
“Wat ek uit die afgelope twee dae se repetisies en gedoentes geleer het,” sê Hannes, “is dat dit dalk beter is om stil-stil in ’n landdroshof te trou.”
“Ná die afgelope twee dae,” sê Kleinboet, “dink ek dis beter om glad nie te trou nie.”
“Nie eens as jy in so ’n pragtige troukar kan ry nie?” Hannes beduie na die glansende swart Jaguar met roomkleurige leersitplekke – spesiaal vir die troue iewers geleen – waarin die bruidspaar binne enkele oomblikke na die onthaal op die dorp vervoer sal word. Soos die lenige roofdier wat hom sy naam gegee het, staan die ryding daar om deur almal bewonder te word, sy neus hoog en rond, sy stert laag en plat, chroomwerk skitterend in die laatmiddagson.
“Daar moet makliker maniere wees om ’n rit in so ’n kar te verdien,” sê Kleinboet met ’n sug.
Die twee strooijonkers staar ’n paar oomblikke smagtend na die motor. Colette wonder, nie vir die eerste keer in haar lewe nie, waarom die meeste mans makliker ’n mooi meisie as ’n mooi ryding kan weerstaan. Nie dat sy wil hê Hannes – of enige ander jong man op hierdie troue – moet haar onweerstaanbaar vind nie. Maar darem.
Pappie-Deddie word oud, besef Colette toe haar pa later op die onthaal ’n amptelike heildronk instel. Toe hy ná die oorlog besluit om weer ’n snor te kweek, het dit silwergrys uitgekom. Nou dra hy dit weliger as voorheen, niks wat jou naastenby aan Hitler sal laat dink nie, eerder aan ’n afgetrede Britse lugmagoffisier. Sy staalgrys hare pleister hy steeds plat teen sy kop met olie. Anders as Mammie, word hy nie plomper met die jare nie, net al hoe gryser. Selfs sy vel begin ’n vae grys skynsel kry.
Hy is sowaar al in die vyftig. Vir Colette, wat op hierdie eerste naweek van April 1952 skaars negentien is, voel dit onvoorstelbaar oud. Almal moet oud word en doodgaan, so probeer sy haarself oortuig, geen uitsondering nie. Behalwe natuurlik dié wat jonk doodgaan. Nie juis ’n vertroostende gedagte nie. Dan maar liewers oud word. Skaars twee maande gelede het die Engelse koning omgekap, nou is die jong prinses Elizabeth die koningin van die magtige Britse Ryk. Hoewel Ouboet oortuig is dat die Unie nie veel langer ’n lid van hierdie Empire sal bly nie. Dis die Afrikaner se Godgegewe bestemming, so glo Ouboet, om ’n onafhanklike vaderland met ’n eie vlag en ’n eie volkslied te hê.
“Maar ek hóú van die Union Jack,” protesteer Mammie. “Ek hou daarvan om dit bo geboue te sien fladder!” Wapper, korrigeer Deddie, altyd gesteld op keurige Afrikaans. ’n Vlag wapper, ’n vlinder fladder. “En ek hóú daarvan om ‘God save the King’ te sing,” gaan Mammie ongestoord voort. “Ag, ek bedoel ‘God save the Queen’.”
Ouboet se nuwe skoonpa, die vername LV wat ná Deddie opstaan om ook ’n toespraak te lewer, glo net so vas soos Ouboet aan die Godgegewe bestemming van die Afrikaner. Jy kan sommer dadelik hoor dis ’n man wat gewoond is daaraan om voor groot skares op politieke vergaderings en landbouskoue te praat. Sy stem dra soveel beter as Deddie s’n, sy toon is soveel jovialer en meer selfversekerd, en hy onderbreek sy frases kort-kort met sulke afwagtende stiltes, seker om die gehoor kans te gee om vir hom hande te klap.
“Dis vir ons almal ’n besonderse naweek dié,” sê Frans Louw LV met sy luide stem, voordat hy eers ’n rukkie stilbly. “Nie net omdat ons die bruilof van twee besonderse jong mense vier nie, maar ook omdat ons ’n besonderse dag gedenk.” Nog ’n kort stiltetjie. “Die dag toe Jan van Riebeeck die lig van die Europese beskawing na hierdie donker vasteland gebring het.” Langer stilte. “Môre, 6 April 1952, sal dit presies driehonderd jaar gelede wees dat die drie skepe uit Holland hier anker gegooi het.” Swaar gewyde stilte.
Mammie staar amper oopmond van bewondering na die spreker. Sy is tog te opgetrek met die nuwe skoonfamilie, nie oor die verbintenis met die regerende party nie, net oor die pragtige ou plaas en die “fyn beskaafdheid” van die mense. Mammie word steeds plomper met die jare, maar vandag het sy haar bulte en haar bondels in ’n moordende inklimgordel ingedwing sodat sy ’n noupassende rok van hemelblou sjantoeng kan dra. Met enkele geel aksente, ter wille van die bruid. Sy lyk stylvol en waardig, moet Colette erken, in teenstelling met die bruid se moeder, wat seker ook eens op ’n tyd ’n mooi meisie was, maar nou soos ’n sak aartappels met ’n donkerblou hoed en handskoene lyk. Dik nek, dubbelken en geswolle enkels. Siestog, dink Colette, as dit waar is dat meisies eendag soos hulle ma’s gaan lyk, is sy besonder dankbaar sy is nie Elsa nie.
“Vele van ons het die afgelope maand deelgeneem aan die feestelikhede in Kaapstad,” praat die bruid se pa verder. “Ons het die imposante Feesterrein besoek.” Stilte. “Die besonderse vlotoptogte bewonder.”
Colette vang Kleinboet se oog oorkant haar aan die tafel waar die bruidspaar se gevolg geplaas is en sien hoe sy wenkbroue in konsternasie lig. Hy het vroeër die week taamlik teensinnig vir haar en twee studentevriendinne stad toe vergesel om na die vlotoptog deur die strate te gaan kyk. Die enigste rede waarom hy dit gedoen het, was omdat haar twee vriendinne albei buitengewoon aantreklik is, een lank en donker en atleties, die ander een petiet en blond soos ’n poppie. Sy ken mos haar broer. Hulle drie meisies het gedink die optog is fantasties, die geskiedkundige taferele wat deur verskillende dorpe uitgebeeld is, die geskiedkundige figure soos Jan van Riebeeck en Piet Retief en Paul Kruger wat deur regte lopende, pratende mense voorgestel is, alles het ’n groot indruk op hulle gemaak. Vir Kleinboet was alles ’n groot grap. Toe die dorp Worcester se vlot by hulle verbyvaar, het hy gekraai van die lag. Die tafereel het iets met Piet Retief se Manifes te doen, dit was duidelik aan die spul jong meisies in Voortrekkerrokke met kappies, maar heel voor op die vlot het ’n paar blonde kêrels met gespierde kaal bolywe ’n paal in die lug gehou. Dit was nie duidelik waarom hulle halfkaal was of wat hulle met die paal wou doen nie.
“Hoop seker om een van die meisies daarop te sit,” het Kleinboet swak van die lag gesê.
Colette was nie seker of hy bedoel wat sy dink hy bedoel nie. Sy het vinnig na die volgende vlot gekyk en gehoop haar twee vriendinne het nie haar onbeskofte broer gehoor nie. Maar toe sê Vera, die atletiese ene: “Nee, man, dis nie ’n paal nie, dis ’n fakkel! Seker simbolies van die lig van die beskawing wat die Voortrekkers dieper in Afrika ingedra het.” Doodernstig.
Toe lag Kleinboet éérs.
Noudat sy daaraan terugdink, word dit vir haar ook snaakser as wat dit aanvanklik was. Of dalk is dit die soet pienk vonkelwyn wat alles snaakser as gewoonlik maak. Sy vat nog ’n paar vinnige slukke. Net om te kyk of dit nie miskien nog snaakser kan word nie.
“Die Van Riebeeckfees het ons tróts op ons land gemaak,” sê Frans Louw LV, “tróts op die fyn beskawing wat ’n klein groepie wit setlaars in ’n donker onbeskaafde vasteland kon vestig, tróts om Afrikaans te wees!”
“Hoor, hoor!” roep ’n paar jong mans uit.
Die oom is nou behoorlik op dreef. Sy frases word langer, sy stiltes minder. Hy vertrou dat hierdie besonderse egpaar ons in die jare wat kom nog trótser gaan maak om deel te wees van ’n besonderse volk met ’n Godgegewe bestemming. Hy voorspel ’n besonderse blink toekoms vir hulle en hulle kinders …
“Kinders by
