of iemand wees om te blameer as iets verkeerd geloop het. Maar hierdie vrou het aandagtig geluister wanneer hy oor geloof en die kerk gesels, en hy het heel geredelik saam met haar die mis bygewoon, al wou hy nie saam met haar kerse aansteek nie.
“Ek is Protestants,” het hy eenkeer verweer. “En al dink ek nie dis ’n doodsonde om ’n kersie aan te steek nie, voel ek nie nou daarna nie.”
“Dis niks,” het sy gesê, “ons glo tog eenders. Jesus is die Een, nie waar nie?”
“Hy’s die Een!” het hy heelhartig beaam.
“I love talking to you,” het sy een aand in ’n klein restaurant in Trastevere, die ou deel van die stad, bely. “And Tom … I think I love you.”
Hy was ’n oomblik uit die veld geslaan. Dit was gou, het een deel van sy brein gesê, maar die res van hom het die woorde opgeslurp. Hy het verby die flikkerende kersvlam op die tafel geleun en haar gewillige mond gesoen. Hy het haar opnuut beskou. Hier sit ’n fraai en goeie vrou met ’n gawe geaardheid en ’n graad in kunsgeskiedenis en sy is mal oor hom … Waarom sou hy verder soek?
Die ouerige kelner het ’n Italiaanse aria begin neurie en die aand was vol olyf- en rosegeur. Later het hulle die hele ent tot byna by die Villa Borghese teruggestap en toe eers ’n bus gehaal na Parioli waar haar ouers woon. Hulle het styf langs mekaar gesit, en toe hy haar by haar voordeur groet, het sy teen hom aangeleun. “Do you love me too?”
“I do,” kon hy op daardie oomblik heel eerlik sê. Daar was beslis emosie. Die oortuiging om dit te rugsteun, het hy gehoop, sou nog kom. Want selfs toe al kon hy die kompleksiteit daarvan voorsien. En tog, is alle liefdes nie maar kompleks nie? Haar hart was immers op die regte plek – by God en by hom. Is dit dan nie al wat nodig is nie?
En natuurlik, daar was dinge wat bydraend was tot sy verliefdheid: sy het hom gedwing om dikwels aan God te dink. Om met Hom te praat. Hy kon maklik voor haar bid. En verder het sy hom laat goed voel oor homself, iets wat lank in sy samestelling afwesig was. Want al was hy hoofseun van die dorpskool, was hy nooit een van die klomp nie. Hy was nog altyd eerlik omtrent homself: te ernstig, te diepdenkend en net eenvoudig nie een vir groepsaktiwiteite nie. Hy kon op ’n manier streng leiding gee, maar hy kon nie altyd lekker saamdoen nie. Hy het goed geweet dat hy hoofseun was omdat hy die beste in die klas gedoen het, maar hoofsaaklik omdat daar nie eintlik vir hom kompetisie was nie.
Ná skool moes hy reguit plaas toe. Sy ma was alleen, en ou Piet en Fanie het reikhalsend daarna uitgesien dat hy in sy oorlede pa se voetspore moes kom volg. Daar was geen keuse nie. Daar was toe nie geld vir studies nie, oor en uit. Al wat hy kon doen, was om uit te spring en te probeer om die skaapplaas winsgewend te maak.
Hy was gelukkig. Daar was ’n hele klompie baie goeie jare en die wolprys was redelik. Die vleisprys ook. Hy het ontdek dat hy met geld kon werk en het heelwat opsy gesit. Waarvoor presies het hy nie geweet nie. Hy en sy ma het spaarsamig geleef soos wat dit haar aard was, en hy ontdek het syne ook is. Toe het hy ’n deeltjie van die neseier gevat en oorsee gegaan.
En met ’n bruid teruggekom … Wel, nie heeltemal nie – sy was toe sy verloofde. Hulle moes vir die troue ’n priester van ’n groter dorp af laat kom, en die man moes saam met Ou Doom Botha die diens lei. Die hele dorp was daar. Genooides en ongenooides het die ou kerk met sy lang, wit toring vol gesit. Dié wat vir die onthaaltjie plaas toe gekom het, was heelwat minder. Eintlik net twee skoolvriende van hom en dan sy ma se kerkvriendinne. Mary-Anne se ouers, wat in die groot suidelike gastekamer van die ruim plaashuis gebly het, het hulle styf en eenkant gehou. Duidelik nie een van hart met die ander gaste nie. Te begrype seker ook.
Haar pa, ’n gesofistikeerde diplomaat, het Tom eenkant op die stoep gekry. In sy geradbraakte Afrikaans probeer oordra dat hy kan sien dat Tom en Mary-Anne lief is vir mekaar, maar dat hy ook kan sien dat daar probleme kan ontstaan.
Tom het dit weggelag. “Miskien, meneer Smith, maar ek sal my bes doen om u dogter gelukkig te hou.”
Dit was die somtotaal van hulle gesprek. Later sou Tom daaraan terugdink en dit berou dat hy nie veel vroeër deegliker besin het nie.
Mary-Anne was ’n mooi maar stillerige en bleek bruid, en haar hande was feitlik heeltyd om sy boarm geklem. Ma Sara was gaaf met almal, maar haar glimlag was stram. So stram soos dit was toe hy en Mary-Anne die eerste dag op die plaas opgedaag het en sy uitgevind het dat haar aanstaande skoondogter nie Afrikaans kan praat nie en dat sy die teken van die kruis maak as sy bid.
Sy kon nie juis met Mary-Anne praat nie, want haar Engels het dit nie toegelaat nie. Sy’t selfs ’n bietjie gespot daaroor, gesê dat haar Engels vir “private use only” was – ’n ou grappie wat dikwels op die dorp aangehaal word as die Rooitaal onverwags by ’n okkasie gegooi moet word. Mettertyd het haar en Mary-Anne se gesprekke al meer fragmentaries geraak, later feitlik opgedroog, buiten die enkele, hoflike formaliteite aan tafel of teen slaaptyd.
Aanvanklik het dit tog bo verwagting goed gegaan. Tom en Mary-Anne was werklik verlief en dit het hom nie gepla dat sy elke Sondag, en soms in die week ook, na die groter dorp gery het vir die bywoning van die mis nie. Sy het botweg geweier om saam met hom kerk toe te gaan. Dit was al erg genoeg, het sy glimlaggend gesê, om in ’n Protestantse kerk te trou. Al was die priester daar teenwoordig, was dit net nie dieselfde nie. Omdat Tom by hulle aan huis in Rome was, kon hy dit tog begryp.
En natuurlik, die dorpenaars het haar dit nouliks vergeef dat sy so geheel en al ánders aanbid het. Hy het soms in gesprekke probeer verduidelik dat sy immers dieselfde God aanbid, dieselfde Jesus wat aan die kruis vir Katoliek en Protestant gesterf het, maar hulle het moeilik daaraan gebyt. Al het sommige dit later met ’n soort gelate berusting begryp, was dit vir die meeste net ’n te vreemde konsep om Mary-Anne werklik deel van hul kring te maak. En Tom, omdat hy buitendien ’n eenkantmens is, het nie veel belanggestel om hul vriendekring uit te brei nie. Om in dié geweste na nog Katolieke te soek wat hy en sy vrou kon leer ken, was net te veel gevra.
En hy was buitendien te besig. Mary-Anne en Sara het genoeg van sy tyd in beslag geneem. Mary-Anne omdat hy lief was vir haar vrolikheid, haar algehele vriendelikheid, en sy ma omdat sy sy ma is. Dat die twee vroue niks gemeen gehad het nie, het hy toenemend besef. Mary-Anne was ’n kunssinnige intellektueel; sy ma is ’n talentvolle maar heel praktiese doener. Sy wou wel aansluiting vind, ’n manier prakseer om by Mary-Anne uit te kom, maar daar was nie ’n manier nie. Mary-Anne was ’n geslypte Europeër, met geen aanvoeling vir die eise van ’n afgeleë Karooplaas nie.
Tom het iets anders ook ontdek: dat die hartstog wanneer hulle saans alleen was, die enigste passie in hul huwelik verteenwoordig het. Daar was geen passie vir enigiets anders nie. In sy lewe was Mary-Anne ’n nuweling wat ’n vreemdeling sou bly. Bedags het sy haar teruggetrek in hul kamer en gelees aan die hope boeke wat haar bekommerde ouers uit Rome aangestuur het. Toegegee, daar was nie veel vir haar om te doen nie. Sy ma was traag om die kombuis af te staan, en Mary-Anne het hoegenaamd geen belangstelling in kook en bak getoon nie. Daar was buitendien drie getroue huishulpe wat graag wou werk.
Soms het Mary-Anne ingery dorp toe om boeke by die poskantoor te gaan afhaal of by die algemene handelaar ietsie te koop. Andersins het sy na die groter dorp gery om die mis in die Katolieke kerkie by te woon. Op sulke dae het sy eers laat, en later ál later teruggekom.
“Are you terribly bored here?” het hy haar tog een nag in hul bed gevra, die antwoord wel gevrees.
“No …” het sy begin, en toe in ’n stortvloed: “Tom, I am not so much bored as I am … disappointed.”
“Why?” Die woord was ’n fluistering. “Do I disappoint you?”
“Oh,
