toe. Buite is dit besig om skemer te word.
Die dag het room geword, o, wit heuning om ’n hoeremond.
“Waar bly hierdie oom van jou?”
“In die Seestad. Sy naam is oom Bert. Oom Bert Fischer. Dis my ma se van voor sy Pa se van moes vat.”
“Reg.” Hy sien blare by die sak uit oor die skouer peul. “En die plant?”
“Ek wil nie hê hy moet ook dood nie oom. Ek sal sorg.”
“Wie gaan saam met jou? Jy kan seker nie alleen nie.” Buite die plaasgrense staan hierdie gevinde skepsel geen kans nie. ’n Sweetstreep op ’n teerpad. Alleen sal hy nie ver kom nie.
“Ek moet na oom Bert toe.”
“Uiteraard. Is jy seker van die naam?” ’n Lem in sy kop elke keer as hy probeer fokus, dan nog die son in sy oë. Sy lyf ruk; hy gooi op, ’n plas gal wat in die sand verdwyn.
Siegfried kyk heen en weer tussen hom en sy gal: “Jig.”
Terwyl die erfgenaam staar na die braaksel, dreun hy voort: “My pa het my van hom al vertel in stories van waar hulle almal is in Atlantis.”
Smit kyk hom stip aan. Die ander paar oë kyk net so ernstig terug. Hy is nie so seker of die uiters wit Engelse skoonfamilie in Atlantis bly nie – seker dan maar êrens in Kaapstad. Dreg, dreg weg.
Neem my op vlerke, gooi my oor ’n krans.
“Nou kom. Ek gaan saam. Uiteraard.”
Die mense sien daar niks nie van, en fokweet wat ek ly.
Hy skud sy kop weg van ’n lastige laatmiddagvlieg, orde wat ook al. Sy hart klop in sy voorkop. “Het jy sy adres, sy foonnommer?”
“Pa sê dis in die boekie.” Siegfried krap in sy rugsak en bring ’n klein swart Croxley-boekie met rooi rugkant te voorskyn. Hy neem die pappery in sy hande. Die bladsye is aan mekaar vas, byna ’n pulp. Hy probeer die fyn tekens ontsyfer op ’n bladsy wat lyk of dit nommers bevat. Hy is te dronk vir lees. Sy oë swem. Die boek swem.
“Ons sal iets uitwerk.” Hy gee die boekie terug. Die kind klap hom deur die gesig.
“Nou wat die fok . . .”
“Die vlieg het so by oom se neus ingeloop.”
“Reg. Maar ek sal myself klap in die vervolg.” Hy skud weer sy kop. Nou effens meer nugter. Hy klap homself. Hierdie keer is dit seer. Siegfried lag. God se skilfers tog.
Hy gaan terug na sy huis van die afgelope nege jaar. Pak ’n sak met twee stelle ekstra klere, ’n leë dagboek en skryfgoed, ses pakkies sigarette en ’n liter whisky. Hy kyk na die vier boeke op die lessenaar. Ons eie insekte, Holm en De Villiers. Gewone insekname, saamgestel deur die Navorsingsinstituut vir Plantbeskerming, Departement van Landbou-tegniese Dienste met die medewerking van die Landboutaalkomitee van die Taaldiensburo, 1963. Insects and their World, Oldroyd, 1960. Fundamentals of Insect Life, Metcalf en Flint, 1932. Hulle sal moet saam. Die verbleikte rooi Groot Verseboek, wat as boekstut vir die insekboeke gedien het, smyt hy in die drom. Hy pak die boeke versigtig rondom die whisky om as buffers te dien. Buffers teen die grondpad, die reis, die heengaan.
Hulle gaan staan op die afdraaipad na die plaas en duimgooi. Hoe lank dan nou al op die plaas? Banneling, verraaier, droster. Hy let op dat die verbypad intussen geteer is. Die bordjie waarop die plaas se naam staan, swaai met ’n skreegeluid heen en weer aan die paal in die ligte wind. Hier in die oopte voel hy soveel kleiner. Twee miere, orde Hymenoptera, familie Formicidae. Vismanfrats en Smetsmid gaan stad toe. Daar is nie ’n wolk in sig nie. Net die rooi son wat stadig deel word van die rooi grond.
*
Hy het net meer as nege jaar vantevore op die plaas aangekom. Hy het ’n plek gesoek wat stil was. Sonder enige invloed van buite. Om soos die ander grotes nagte te wag en waak op magiese deursuiwering. Die gevolglike wegsyfering was beter as niks. Hy was sat van mense rondom hom. Tussen mense was hy altyd onder druk om iets te produseer. Standvastigheid, ’n posbus op ’n tuinhek, ’n vrou, tot die dood ons skei; ’n boek. Dit was asof sy lewe hom na die Karoo gedwing het. Toe hy besluit het om die huis in die Sederberge te verlaat, het hy sonder om te dink die N1 gevolg, die binneland in, weg van enige groen, weg van enige valleie of berge. Weg van enige landskap met diepte. Die werkloosheidsversekering en die klein toelagie wat hy elke maand van sy seun Karel kry, het hom nie toegelaat om te gaan middelklasnesskop in ’n Toskaanse gastehuis nie. Toe hy verby die plaas ’n paar kilometer buite ’n klein Karoodorpie ry en die plaasnaam Doerkyk sien, het hy onmiddellik ingedraai. Hier kon jy tot in môre sien. Die lewe sou nie hierdie mense onkant betrap nie. Die lewe het verbygejaag op die N1, op soek na kop-aan-kopbotsings.
Die boer, wat homself voorgestel het as Jan Landman, het hom die voorman se huisie aangebied om te huur. Hy moes die voorman laat gaan toe hy nie meer die salaris kon betaal nie. Die huisie was ’n sinkdak, slaapkamer, klein sitkamer en toilet. Hy sou drie etes ’n week by die opstal kry, ’n aanbod waarvan hy selde gebruik gemaak het. Die bediende, Saartjie, kom drie maal ’n week in om te kook; sy maak lekker kos, maar teen aandete se kant het die whisky hom nie toegelaat om die kamertjie te verlaat nie. Dan het hy die bord koue kos wat voor sy deur op die trappie gestaan het, toegemaak met ’n ander bord, binnegehaal en gepik aan wat die miere oorgelos het.
Hier sou hy sy boek uiteindelik kon skryf, hier in die kaal oopte. Hier waar alles duidelik was en die oog se keuse beperk tot blou en rooibruin. Dit was nege jaar gelede. Die lug en die grond se kleure was nog dieselfde. Sy boek het ’n siklus gevolg deur verskeie metamorfoses van plot en karakter, tot weer terug waar dit begin het, met net ’n vae vermoede waarvan niks ooit neergeskryf is nie. ’n Klomp aaneengerygde sinlose toneeltjies wat later so bekend was dat hulle net woorde op papier was in ’n vreemde taal. Hy het agtergekom dat as jy lank genoeg na ’n sin staar dit alle betekenis verloor.
Hy onthou die dag voor die tikmasjien, jare gelede, die Februarieson besig om hom biltong te maak. Hy onthou hoe hy sit en wag het, sit en staar het na die obsene kaal papier in die tikmasjien ingerol. Papier gereed vir besmetting. Dit was daardie middag dat hy die boeke onder die bed loop uithaal het, die vier insekboeke van die vorige inwoner, waarskynlik ’n amateur-entomoloog in sy vrye tyd. Hy het die name van die insekte oor sy tong gerol. Die eerste lys wat hy kon opsê, was die B-insekte: Balblommaaier, Balbyter, Bamboesboorder, Bamboesdopluis, Barbertonmadeliefievlieg, Baskewer, Beesbrommer, Beesluisvlieg. Altyd een of twee oorgeslaan, uiteraard, maar dit was van geen belang. ’n Paar maande later kon hy gedeeltes uit die boeke aanhaal, steeds sonder enige storie. Dreg weg, weg. Die insekboeke was gerusstellend. Die lyste, die name, mantras teen die angs.
*
Daar is geen verkeer nie. Hy kyk op en af in die verlate pad. Siegfried staar reg in die son. Atlantis. ’n Stad onder die see. Die boer het die mugu se kop saans so vol stories geprop dat hy sekerlik oortuig was dat daar ’n paar drake en ’n wulpse godin of sewe net anderkant die plaasgrense bly. As die mannetjie êrens sou hoor dat daar ’n plek met die naam Atlantis naby Kaapstad is, sou dit nie lank wees voor Kaapstad onder die water verdwyn nie.
Bert Fischer se naam was nie in die ses jaar oue telefoonboek wat in die gang op die embuiastoel gelê het nie. Die informasiesentrale was van nog minder hulp. Daar was ’n paar Roberts, maar geen Berte.
“Wat? . . . Nee, net Bert. Ek sal uiteraard weet as dit Robert is . . . Kaasmaaier . . . Wat? Niks. Ek het hoegenaamd niks gesê nie.”
Hy
