Hoe moet jy maak met die sware wete dat vele geroep word, maar min word uitverkies?
Een van Phillip se vriende sê: “Het die bleddie Picasso nie tot in alle eras als gedoen wat die moeite werd was om te doen nie? Hoeveel geslagte leef nie in die skadu van enkelinge nie!”
Iemand anders voeg by: “Dit wys jou dat demokrasie eintlik ’n onnatuurlike verskynsel vir die mensdom is. ’n Oligargie gebaseer op vermoëns is eerder wat ons beleef.”
Dit sal, neem Phillip en sy vriende hulle voor, anders wees vir hulle geslag. Hulle sal skilder en skryf en die kultuur, die Afrikanerkultuur, deur die dal van onbenulligheid en banaliteit dra.
“Wees geduldig, my volk,” spot iemand. “Jou redding is byna hier.”
Die nuwe vriendekring kan ’n mens seker as progressief beskryf. Hulle rook byvoorbeeld dagga. Phillip gaan saam op ’n inkopiesessie in die middestad. Sy vriende moet hom wys waar koop jy die kruid en hoeveel jy daarvoor betaal. Hy haal die geld in ’n videospeletjie-emporium naby Groentemarkplein uit. ’n Groot swart man neem die noot en stap die nag in. Ná seker ’n kwartier is hy terug met ’n sakkie dagga.
Dis ’n avontuur en Phillip voel gereken. Hy leer om straatwys te word; hy verkry ervaring.
Hulle stap Tuine toe, lê daar op die gras in die nag en rook. Stap oor ’n straat na ’n restaurant en ’n polisiebakkie ry verby en die een polisieman wys vir hulle vinger, seker oor die laat uur. Sit in die restaurant en lag vir die simpelste goed, wil nie loop toe die plek toemaak nie, word omtrent deur die moeë kelners uitgedra.
Hy sak in ’n woonstel inmekaar pas nadat hy nog ’n trek geneem het en bly minute lank op die vloer lê terwyl die wêreld, die koddige lewe, sy hol bestaan, vir hom duidelik word. Sy nuwe vriende wil hom bybring, maar dis lekker so op die harde vloer. Dis lekkerder as in die harde werklikheid met sy gereelde werksure, sy juk van skilderye wat gemaak moet word, sy verstommende las van sosiale vereistes.
Hulle rook oor die volgende aantal weke weer, twee keer, drie keer, vier keer. Tog is die kruid nie ’n goeie idee nie, want dit kan net neuk, so ’n verleidelike gewoonte. Dis sy vermoede. ’n Mens gaan by ’n punt kom waar jy nie kan omdraai nie en dan swig jy voor die opiumdrome en is jou lewe vernietig. Dan word jy net nog ’n man wat in sy poging om beter te wees in werklikheid slegter was. Dan eerder drink.
Wat dus oorbly, is togte met die trein in stad toe en laat aande in ou kroeë.
Naby St. George-katedraal is ’n kroeg vir swart kliënte waar die kroegman hom nie eintlik wil bedien nie, maar hy staan geduldig en wag. Weldra het hy twee biere waarmee hy by ’n tafel gaan sit. Die musiek is onbekend, seker Wes-Afrikaans, maar dit maak nie saak nie. Rus daar nie ’n verpligting op die wit Afrikaanse man om Afrika te omhels nie?
Daar is egter Afrika-vroue wat net so graag omhels wil word, en nadat een ’n ruk lank na sy attensies gesoek het, loop Phillip, wat nie aan homself dink as ’n baie progressiewe mens nie.
Hy besoek ’n plek waar almal swart dra en lang hare en baard het. Dit lyk soos ’n byeenkoms van satanistiese bikers, maar hy voel nie onveilig nie. Dis veel, veel beter om hier te sit as by sy lessenaar in die maatskappy se gebou in Bellville. Hy sit daar in sy blou denim en taankleurige trui, sy hare kort, sy gesig skoon.
Van die mans kyk lank na hom, nuuskierig, of moontlik uitdagend, maar hy sorg dat hy vriendelik wegkyk. ’n Dronk of bedwelmde vrou, in swart en bruin, sê vir hom: “Jy moet pasop vir my. Ek’s white trash.” Phillip sê: “Jy moet vir mý pasop. Ek is bestuursmateriaal.”
Sy hang om sy nek, ’n ouerige vrou met swartgekleurde hare en plooie tussen haar neus en wange.
Hulle speel potspel. ’n Man in swart en silwer daag op en dring daarop aan dat Phillip onmiddellik padgee. Die vrou raak kwaad en begin met die man stoei. Sy slaan hom met ’n leë bierblikkie en hy gryp haar aan die keel. Phillip het genoeg gedrink om ridderlik te voel en wil tussenbeide tree, maar ’n ander man vat hom aan die kraag en druk hom by die deur uit.
“Vir wat sal jy haar beskerm?” vra hy. “Dis sy meisie. Loop eerder voor hy jou iets aandoen.”
Phillip haal gewoonlik die laaste trein terug Bellville toe, maar hy mis dit een aand. Daar is niemand by hom by wie hy kan oorbly nie en hy bring die nag in die stad deur, aan die loop van die een plek na die ander. Hy sit in deurnagkitskosplekke en maak sketse van tafels en vensters en mense, gaan by kroeë in en drink bier. Wanneer hy genoeg gedrink het, vertel hy die mense om hom dat die lewe tot sy reg kom in ’n skildery. Toneel, landskap, figuurstudie – dis wat die wêreld sin gee. Kyk wat het Toulouse-Lautrec gedoen vir nagklubs.
Teen die oggend gaan hy stasie toe en hy klim op die trein, moeg en vaak. Hy kry die behoefte om te bid dat hy rigting sal kry. Hy raak aan die slaap en iemand maak hom wakker, ’n meisie wat lyk of sy nie ouer as twintig kan wees nie. Sy gee vir hom ’n traktaatjie wat sê dat die tyd min word vir die sondaar – Jesus Christus kom binnekort die oes inhaal.
Hy staak die nagtelike besoeke aan die Kaap en probeer hom eerder aan stigtelike dinge toewy, soos om skilderye te beplan wat gebaseer is op sy ervarings tydens die laat aande.
Maar wat beteken dit tog vir ander mense: die kroeë, die treinwaens, die pleine en die voorportale van die geboue waar hy verbygeloop het? Al die gefuif en dronkenskap, die mense wat hy ontmoet het wie se name hy nie onthou nie of in die eerste plek nie gehoor het nie. Al die potspel, al die gesprekke oor mense wat hulle rug op die burgerlike lewe gedraai het, mense soos Kerouac en Pollock en Van Gogh – wat beteken dit tog?
’n Mens kan net hoop jy kry iets om te doen wat vir jou lekker is. Wat is daar om aan te pak anders as die take wat jou genot verskaf? En wat verskaf meer genot as ’n skildery wat voltooi is?
Aan die ander kant: wat verskaf minder plesier as saai en onbenullige take en die daaglikse geselskap van kollegas wat glad nie soos hy na die wêreld kyk nie? Dis eienaardig hoe bedreigend polishouers en huisverbandbetalers daar kan uitsien.
Die hoogtepunt van Phillip se week, noudat hy nie meer saans Kaap toe gaan nie maar ’n stemmige lewe lei, is die treinritte Saterdagoggende. Hy het jare laas ’n motor besit; hy spaar soveel moontlik vir eendag se bedank sodat hy nie nou die uitgawe van ’n voertuig wil aangaan nie. Hy maak dus op skoensool en treinsitplekke staat.
Hy staan sesuur op, stort, skeer, drink koffie en rook ’n sigaret in die tuin voor sy gehuurde tuinwoonstel. Dan stap hy die twaalf of wat minute van sy blyplek in Tiende Laan, Boston, na Bellville-stasie, waar hy net voor of net ná sewe ’n trein na Kaapstad haal.
Die doel van hierdie uitstappies is grotendeels vir rekreasie, maar hy neem gewoonlik ’n notaboekie en pen saam. Dis vir aantekeninge en sketse op die trein, waar daar soms interessante gesprekke gevoer word en waaruit hy ’n blik kry op die tuine, erwe, skrootwerwe en agterplase van die noordelike voorstede. Hy let op dinge soos nuwe graffiti, watter skoorstene die spesifieke oggend rook, paartjies of groepies mense by die stasies, en maak vinnige sketse. Hy vermoed dis ’n slegte gewoonte om net vinnig te skets, eerder as om ordentlike prente te probeer maak, maar dis asof hierdie dae ’n voorbereiding is op iets groots. Hy sal nog, vertel hy homself, by die eintlike werk uitkom.
In die stad eet hy ontbyt by die Wimpy Bar onder Strandstraat – altyd die Wimpy, want daar sit heelparty ander enkelinge, sodat hy nie ontuis voel nie. En die koffie was lekker lank voor Wimpy besef het hulle kan dié feit in reklame gebruik.
Daarna dwaal hy deur die strate terwyl hy probeer onthou presies hoe spel jy flaneur, beskryf hier en daar tonele in sy notaboekie (met
